Un articulo den prensa Hulandes tocante e refugiadonan Venezolano na nos isla y otro teritorio, a base di un informe di ACNUR, entidad di Nacionnan Uni pa refugiado, a pone nos na promer lugar como pais cu proporcionalmente mas refugiado Venezolano. Un di cada cinco persona na nos isla lo ta refugiado, o en todo caso persona indocumenta. E pregunta inmediato ta: y ken ta responsable pa esey? Sin absolve nos autoridadnan, no ta Reino Hulandes tin frontera cu Venezuela? Kico ta e situacion real?

Pa cuminza, nos ta duda den exactitud di cifra presenta. Por ta cu tin 17.000 persona den e categoria aki, esey e organizacionnan internacional envolvi lo tin debidamente registra. Ademas algun tempo pasa nos propio Promer Ministro a menciona e cifra di 16.000 persona clandestinamente na e pais. Cu awor nan ta 17.000 ta posible anto. Sin embargo, 17.000 riba un poblacion di 107.000 no ta duna 20%. Pero tin otro asunto cu ta mas importante den loke a keda publica. Por ehemplo, con nos gobierno ta maneha e asunto, y con nos mes mester mira e actuacion ey. Pero tocante e ‘refugiadonan’ aki: Unda nan ta?

Hopi di nos ciudadanonan lo ta puntra nan mes con por ta cu nos ta alberga tanto hende, supuestamente ‘refugiado’, si ni siquiera nos tin un campamento o centro di refugiado. Nos no tin un situacion manera na pais bisiña Colombia, unda tin un presencia visible, unda tin hende cu ta biba riba caya pa siman o hasta lunanan largo. E contesta ta simple: nan ta biba scondi, mey mey di nos, invisible pa esun cu no kier mira y visible pa esun cu si sa. Nos a yega di haci un paseo den e sectornan cerca di centro di ciudad, por ehemplo? A tuma nota di e cantidad grandi di extra construccion crea banda o patras di e edificionan existente? Di berdad nos ta kere cu esakinan ta construccion adicional cu permiso di construccion, sigur si e mayoria ta traha cu plywood y zink? Mesun cos nos por observa den e barionan mas leu di centro di ciudad, unda sigur den ultimo 10 aña nos por a mira hopi mas construccion improvisa a lanta tras di hopi cas. Un persona conoci pa redaccion a conta cu e mester a bay percura pa expulsa ocupantenan di un cas di su famia, pasobra nan no tabata paga huur, y a bin topa cu tres famia den e cas, entre otro tambe cu un apartamento completo patras, traha di plywood. Claro cu nos autoridadnan no sa di nada pasobra ni pa construccion legitimo nos a ‘custumbra’ caba pa no pidi permiso, pasobra e por tuma bo 10 aña pa bo keda cla cu nan. Conclusion: entrada di un adicion sustancial na nos poblacion a bay acompaña pa e desatencion di autoridadnan responsable, cu tabata aparentemente mas interesa den emision di tereno y e beneficionan financiero di esey.

Siguiente pregunta: unda nan ta traha? Contesta: tur caminda, pero sigur den construccion, manera e articulo referi tambe ta menciona. Na un manera scondi? No, den nos cara pa nos tur por mira. Por ehemplo: algun tempo pasa un di e hotelnan grandi (high rise) tabatin un renobacion grandi y tur mainta tabatin un grupo grandi dilanti entrada di e hotel, te banda di 9 or pa 10 or di mainta. Si ta trahador fiho, kico nan ta haci pafor mientras nan mester ta paden trahando? No, esakinan tabata e ‘jornaleronan’ cu ta presenta tur mainta pa wak si un di contratistanan tabatin mester di un par di man extra den nan obra. Si no, “pa’la casa y hasta mañana”… Nos a yega di tende di algun autoridad cu a presenta eynan pa haci nan trabao? No, y nos no ta ni preocupa pa puntra pakico; nos gobernacion ta fayando aki tambe, pasobra di tur manera nan ta fayando en general caba…

Sin embargo, pa critico cu nos mester ta cu nos propio autoridadnan, nos no por keda sin puntra nos mes kico ta e papel di gobierno Hulandes den tur esaki. Al fin y al cabo, manera menciona anteriormente, ta Reino Hulandes tin frontera cu Venezuela, no Aruba. Claro cu nos politiconan gusta duna e impresion na nos cu ta nan ta manda, pero finalmente ta embahador di Reino ta comunica cu gobierno di e republica bisiña. Den e articulo ta señala e supuesto “temor” di nos gobernantenan pa regla estadia di e ‘refugiadonan’ oficialmente, pasobra esaki lo por tin un efecto di atraccion riba otronan. Esey por ta e caso, cu excepcion di e actual ministro encarga cu labor y admision di stranhero. Pero pakico gobierno Hulandes a duna placa na nos gobierno pa atende e asunto? Pa di forma inteligente reduci esaki na un asunto ‘local’? Pa e instancianan internacional, manera ACNUR y OIM, ta Reino Hulandes nan tin como ‘counterpart’ y no, y sigur no solamente, e gobierno local. Pakico anto un politica di ‘porta habri’, cu tur tipo di facilidad pa refugiado na Hulanda, pero den Caribe lo ta suficiente pa duna un cierto suma, di cual ademas nos no sa con a us’e, y e problema di casi 20.000 hende indocumenta a bira un ‘problema local’? Un conflicto interno cu a bira un asunto internacional den cual Reino Hulandes a tuma un posicion politico, hunto cu demas paisnan di Union Europeo, por reduci esaki na un problema ‘local’ pa nos resolve? No cu nos ta boga pa habri porta, al contrario, pero tene e porta cera ta maneho Hulandes tambe. Ta trata di refugiado riba teritorio Hulandes; esaki no ta nos problema so.