Mas di cuatro aña despues di e inicio di colaboracion di Aruba cu Eagle LNG, gobierno Hulandes ta laga instituto di investigacion cientifico y tecnologico TNO analiza kico e islanan autonomo den Caribe ta haciendo encuanto energia renovable. E conclusion ta simple: no mucho cos… Esey nos tabata sa caba, tur hende cu no ta cana cu wowo tapa na Aruba por sa esey. E investigacion no tabata util anto? E tin su utilidad pa gobierno Hulandes, pa ora e gobiernonan isleño bin conta nan ‘cuentos de hadas’, nan por bisa nan e berdad. Y kico e berdad ta? Cu e islanan no ta bay logra mucho riba tereno di yega na cualkier meta honorable pa 2030, den cuadro di reemplaza energia a base di combustible fosil cu energia renovable, y esey pa varios motibo. Tin e motibonan fundamental valido, cu no tin nada di haci cu e gana o desgana di e gobiernonan pa logra e meta menciona. Y tin e motibonan propio di nos sistema politico cu lo impedi cualkier intento berdadero pa logra e meta ey.

Ban cuminza cu e motibonan di fondo, den e caso di Aruba. Mescos cu e otro islanan nos ta un isla cu no tin acceso na suministro di energia di otro teritorio, un situacion di ‘stand alone’. Esaki ta haci yega na 100% energia renovable un soño bunita; bo mester tin un back-up cu practicamente lo mester ta un combustible fosil. Esey no ta kita cu por trata di yega na un porcentahe mas halto posible di energia renovable. Pero pa logra esey bo lo mester tin e voluntad pa hacie y ta esey nos tin varios aña ta mira cu no tin un berdadero voluntad gubernamental pa logra esaki. Si nos compara nos situacion di awe cu esun di 10 aña pasa, por conclui cu ta atras so nos a bay. Kico ta faltando anto? Por ehemplo, un maneho mas activo pa logra un mayor aporte di energia solar, produci pa e ciudadania mes, na nan cas o negoshi. Si nos observa con otro pais ta logra esey, ta inevitable un programa debido di subsidio gubernamental; deseo individual di hende so no ta bay logra esey. Nos a yega di tende un solo palabra den e direccion ey? No, y muy probablemente gobierno lo bisa cu no tin placa pa esey; loke ta berdad tambe. E pregunta ta e ora: pakico keda fomenta e tipo di propaganda barata aki, si nos sa cu no ta logra nada cu un gobernacion cu cartera bashi? Stop di bende pretension inutil cu no por logra toch.

Un problema adicional cu ta stroba maneho encuanto energia renovable ta e intento pa salba e refineria. E reciente rapport di Contraloria General ta nada positivo tocante e situacion dificil di e empresa estatal Refineria di Aruba NV, cu tin e propiedad clave pa e proyectonan indica pa gobierno como primordial: e acuerdo cu Eagle LNG y e acuerdo cu Acciona Energia pa desaroya un proyecto di hidrogeno a base di energia renovable. No tin claridad encuanto e futuro pa e empresa, pasobra no tin claridad tocante e contratonan, algo cu TNO tambe a ripara. E empresa no tin entrada di su mes, y ta depende di entrada di e compania subsidiario FMSA NV, cu ta importa y distribui combustible. Con ta para anto cu e dos proyectonan aki? E rapport di TNO, asina leu cu nos sa, no ta referi na e situacion actual. Eagle LNG tin cuatro aña ta traha, supuestamente, riba e proyecto na Aruba, unda nan ta topa cu problema cu TNO aparentemente no ta menciona. E insistencia cu e lugar di entrada y almacenahe di e gas natural mester ta na e refineria, ta sirbi varios meta. Di un banda esaki mester duna Refineria di Aruba entrada pa compensa loke ta perde cu menos importacion di combustible. Di otro banda ta keda propaga e posibilidad di ‘bunkering’ na trafico maritimo como posibilidad di haci e proyecto mas rentable, loke ta cuestionable. Manera Bon Dia Aruba a mustra den un analisis di LNG den nos region na augustus 2021, tin varios lugar den Caribe cu ta ofrece e servicio ey caba. Tambe e mandatario involucra tin un idea totalmente ilusorio di un reapertura di refineria a base di LNG. E situacion real ta cu WEB Aruba NV lo ta e unico cliente grandi, pa cual e tuberia cuestionable di San Nicolas pa Barcadera ta keda un asunto no resolvi; cu e agravante cu ta e ciudadano ta bay paga e infrastructura innecesario aki, pasobra por hiba e gas directamente Barcadera.

Tocante e proyecto di hidrogeno nos por ta corto. Si nos tabatin e posibilidad di genera un extra 60 pa 70 MW di energia renovable, pakico hinca esaki den produccion di hidrogeno, pa despues converti esaki atrobe den coriente? Naturalmente lo ta ideal pa nos tin un back-up energetico ‘berde’, pero esey ta bin cu un costo grandi. Aki tambe e posibilidad di exporta hidrogeno lo keda un ilusion, mirando e tamaño di proyectonan di hidrogeno den nos region. Nos lo mester tin un produccion hopi mas grandi ainda di energia renovable pa por logra ‘economies of scale’ den produccion di hidrogeno.

Loke awor e rapport di TNO ta bisa ta conoci caba; e contrato cu Eagle LNG lo stroba un desaroyo mayor rumbo pa energia renovable. Sin embargo, esey no ta e unico problema; fayo pa defini un politica claro di energia renovable, no basa riba ilusion, ta stroba nos mas ainda y no ta mira cambio den esey.