Con bon nos ta prepara pa un horcan of otro desastre natural? Un pregunta valido na e momento aki, unda nos por mira den nos region kico entrada tempran den temporada di un horcan di categoria 4/5, un categoria pisa cu normalmente ta presenta mas leu den e temporada, ta haci. Esey por sirbi como un ‘wake-up call’ pa henter e region, incluyendo nos mes.

Claro cu nos sa cu nos tin mas di un siglo sin haya un golpi directo di horcan, pero no tin ningun garantia cu esey ta keda asina. Pakico nos mester ta mas preocupa pa e peligro aki, mas cu nunca? Pasobra tin un tendencia di fenomeno natural cu cada vez ta birando mas violento y menos facil pa pronostica. Esey tabata e caso tambe di e tormenta tropical Beryl cu actualmente ta trastorna nos region. Den cuestion di un par di dia e tormenta a bira horcan fuerte, di un categoria severo.

E splicacion cu cientificonan tin pa e inicio asina fuerte di e temporada di horcan ta cu e awa di lama cerca y den Caribe ta mas cayente caba cu normalmente na juni/juli. E punto mas abao den temperatura ta na februari y maart, di 27.1 C, y na september ta culmina na 29.4 C. Actualmente e awa den Caribe ta yega caba na e nivel di september.

Kico tur esaki ta bisa nos? Cu nos por keda discuti, si di berdad cambio climatico ta existi, y si e ta existi, si e ta un fenomeno natural manera tanto biaha caba den hisoria di mundo, o cu e ta algo causa pa actividad dañino di ser humano, pero ta sigur cu e efectonan di entre otro cambio den temperatura di awa di lama tin efecto grandi, den diferente sentido. Un di nan ta e surgimento di tormenta tropical mas violento. Otro ta e cambio den e habitat di hopi bida marino, tanto animal como vegetal. E ultimo aki ta un problema grandi, cu poco perspectiva cu intervencion humano lo bay yuda remedia. Pero preparacion pa horcan si ta un asunto pa cual nos por ta prepara.

E ora e pregunta ta: kico nos mester y kico nos ta haci pa prepara? Atencion awor aki mester bay na e problema di horcan; con bon nos ta prepara y kico nos mester spera? Mundialmente nos ta mirando un tendencia di cambio di clima unda e extremonan, di por ehemplo friu y calor, tambe di yobida y secura extremo, ta sucede cu mayor frecuencia, y ta bira menos equilibra y mas dificil pa pronostica. Nos tambe mester ta prepara pa fenomeno cu nos no a mira te awor, y cu por ta mas violento tambe. Den e caso concreto di un horcan cu ta dal nos isla directamente, nos lo tin problema grandi pasobra por ehemplo nos estilo di construccion no ta tuma na cuenta e posibilidad di e tipo di fenomeno natural aki. Durante mas di cien aña di no preocupa pa e tipo di desastre natural aki, a permiti importa otro modelo di dak cu den caso di un horcan di categoria 4 o 5 lo laga probablemente un porcentahe grandi di cas sin dak. E murayanan lo keda para, e construccion cu ringbalk, te awe requeri, lo garantiza cu e cas no ta keda destrui totalmente. Sin embargo, sin proteccion di dak tur habitante di un vivienda asina por conta cu nan ta perde tur nan pertenencia, pasobra ora dak bay, plafond tambe ta bay. Nos no tin e reglanan di construccion cu varios isla tin, unda e plafond di construccion nobo mester ta di beton, pa bon motibo. Ademas esnan cu cas cu riesgo lo mester busca refugio na un lugar sigur, y si nan ta anticipa cu nan dak o cas no ta bay wanta e golpi di horcan, nan mester evacua promer cu e horcan yega. Nos ta prepara pa esaki? Sinceramente, nos no ta mira e lugarnan unda diezmiles di persona mester por busca refugio… Y si nos ta kere cu e asunto no lo bira asina grave, mihor pensa un biaha mas. Por ehemplo, nos ta consciente di e cantidad di edificio y vivienda cu ta localiza den e partinan mas vulnerable cerca di costa, cu hasta den e caso di solamente awacero ya caba ta den peligro directo di inundacion? Corda anto con ta haci si nan no tin cas mes mas…

Di tur manera anto, ta obvio cu aki tin un tarea grandi pa gobernacion, cu e agravante cu loke mester planea y ehecuta pa ta bon prepara ta bay hopi mas leu cu loke te awor a sucede riba e tereno aki. Si nos tuma nota di loke ta e recomendacionnan cu nos ta haya tur aña di nos autoridadnan como preparacion pa e temporada, esey ta meramente preparacion pa elimina o limita peligro den y rond di bo cas. Esey ta bon, pero hustamente awor nos mester bay prepara pa mas cu esey. Un ciudadano mester puntra su mes, y haya ayudo den esaki, si su propiedad ta capaz di wanta e golpi di un categoria 4 o 5. Y si e contesta ta negativo, con ta bay haci algo? Tin un analisis haci caba di loke nos tin na vivienda y con nan estado ta? Si e resultado ta negativo y mester pensa riba un capacidad grandi di refugio, hopi mas cu nos tin awor, nos mester bay inverti den esaki? O nos ta sigui kere cu nada no ta pasa, cu nos ta un isla bendiciona pa semper?