Aruba mester enfoca riba produccion di cuminda, y no riba siguridad di cuminda pa motibo di falta di recursonan natural y material. Esey ta conclusion di Conseho Social Economico, SER, den su analisis actualisa riba ‘Siguridad di Cuminda.’ SER na 2020 a traha riba un conseho Amplio pa enfatisa e importancia di sector di pesca, cria y agricultura, particularmente den luz di e pandemia di COVID y e consecuencianan economico pa Aruba.

E tempo SER a bin cu varios recomendacion pa asina Gobierno stimula actividadnan di produccion di cuminda local, cu ta keda hopi limita. Es mas, e contribucion di e sector ta menos cu 0.5 porciento di e Producto Bruto Nacional, y pa falta di data concreto, no por bisa cu a bin un mehoracion na 2024.

Gobierno a introduci maneho basa riba e recomendacionnan di 2020, cu ta inclui iniciativanan pa stimula mas actividad den e sector agrario y di pesca. Entre otro a duna compromiso pa un maneho di otorga mas tereno di huur pa expande actividad di produccion di cuminda mientras cu e instancia Qredits a percura pa facilita prestamonan di 1.4 miyon en total pa companianan nobo den e sector.

Di otro banda, SER awor ta reconoce cu Aruba no por ta completamente independiente di importacion di cuminda. Pues, siguridad di cuminda di y pa Aruba no ta algo realistico, segun e organo. Locual si ta posibel ta introduci strategianan pa hisa e produccion di cuminda y reduccion y/reparticion di risico.

Kico ta siguridad di cuminda

Siguridad di cuminda ta encera disponibilidad di cuminda nutritivo, acceso na bon cuminda, un dieta saludabel y balansa, y stabilidad di cuminda pa individuonan y comunidad den su totalidad. E retonan pa Aruba yega na siguridad di cuminda no a bira menos compara cu 2020. Y aunke cu Santa Rosa ta indica cu tin mas actividad agrario, esaki no ta basa riba data, pasobra nan no ta disponibel.

Mas ainda, tin poco bista riba e cantidad di parcela cu ta disponibel y adecuado pa hiba actividadnan agrario optimal. Esaki ta los di e proceso lento di DIP pa hasta expande e terenonan existente y activo, cu ta limita posibilidad di agricultornan pa amplia nan produccion. Riba dje, tin tardanza pa renoba permiso di terenonan huur existente. Asina mes Santa Rosa ta sigui brinda servicio na e agricultornan aki.

Webo

Un di e productonan cu a haya hopi balor na Aruba ta webo. Webo local ta relativamente scars, den demanda y debi na control di prijs di Gobierno, hopi mas barata e momentonan aki cu webo importa (di Merca, particularmente).

Warawara Farms tabata produci webo te un aña pasa. Aunke cu a mira demanda pa webo local crece, e compania no por a wanta e gasto di operacion simplemente pasobra cuminda di galiña ta hopi caro y e no por hisa prijs. Esaki a haci cu e operacion ta costa mas cu locual e produccion ta trece aden. “Nos lo mira con cos ta bay pa dicidi si por tin espacio pa cuminsa atrobe,” a bisa Bon Dia Aruba.

Mr. David Kock di Pok Pok, ta compronde e problema di companianan chikito. Si no por hisa prijs, mester hisa produccion. “ E gastonan basico ta keda mescos si bo tin 10 of 10 mil galiña. Fuera di esey, cuminda ta caro pues di bo no por cumpra den grandi, no por baha bo gasto. Y nos mes ta traha nos cahanan di webo cu carton recicla cu ta yuda cu e gasto. Ora e margennan ta chikito, mester di volumen pa sobrevivi.”

Pero no por hisa produccion si no tin espacio pa crece. Y aki ta unda e maneho di Gobierno ta tranca pa hopi. “Espacio y grandura di un operacion ta necesario pa un negoshi di cria di bestia y agricultura por sostene su mes. Nos como esun mas grandi na Aruba, ta produci solamente nuebe a 10 porciento di locual e isla mester. Nos tin cuater aña cu Gobierno a priminti nos un tereno mas grana. di pa por expande. Nos tin tur cos cla, hasta financiamento cu den agricultura ta un ‘bottleneck,’” Kock a bisa Bon Dia Aruba. “Pero no obstante tur e promesanan haci, nos no a haya e tereno ainda.”

Na September ultimo, Gobierno a tene un asina yama ‘open call’ pa tur persona den mundo di produccion di webo, pa “nos subi nos produccion. Y atrobe Gobierno a priminti cu lo a duna e prome terenonan na November 2024. Pero, despues nos no a tende nada mas,” David Kock a bisa.

Netamente esaki ta un di e problema y recomendacion cu SER a señala den un rapport recien. Pero tambe e gasto di awa cu berdad a keda defini na 5.50 pa cube, pero no ta un areglo permanente. Coriente ta keda halto y hunto cu falta di ley riba areglo di belasting, tanto di importacion y despues riba operacion/ eventual ganashi ta haci cu agricultornan ta keda sinti insigur.

(red: Riba e problema di ‘BirdFlu,’cu ta afectando Merca, SER a indica cu no tin e personal ni material pa haci control regular. David Kock di su banda a bisa cu Aruba tin hopi biento, ta rondona pa lama y no tin mucho cambio den clima cu ta baha e risico grandemente. “E risico di malesa ta mucho menos cu na otro lugar.”)