Manera ya caba ta conoci tratamento di presupuesto nacional, cual a cuminsa dia 7 di maart, a keda suspendi despues cu fraccionnan AVP y Futuro a entrega un amienda cu a cambia e rumbo completo di e presupuesto nacional. Den bista di esaki presidente di Parlamento di Aruba, Gerlien Croes, a manda e amienda aki pa e organonan consultativo pa conseho prome cu continua cu e tratamento di presupuesto. Recientemente Raad van Advies (RvA), a emiti su conseho riba e cambionan inclui den e amienda.
RvA su conseho, cual a ser publica dia 21 di maart, ta remarca primeramente cu e ta considera e cambionan proponi den e amienda, entrega pa e partidonan cu lo forma coalicion den gobierno, positivo mirando e impacto significativo cu esakinan tin riba e presupuesto nacional 2025 di pais Aruba.
E organo consultativo ta splica cu e cifranan den e proposicion ta mustra cu e concepto di presupuesto nacional 2025, incluyendo e prome nota di cambio, a ser usa como base.
E Conseho a haya sa cu durante e discusion di e concepto di presupuesto nacional 2025 un di dos nota di cambio a ser entrega na Parlamento di Aruba.
RvA ta indica cu e cambionan proponi den e di dos nota di cambio aki lo conduci na – por medio di un aumento di gasto cu Afl. 19.7 miyon – cu e surplus di financiamento ta 0.3% mas abou compara cu e prome nota di cambio. E Conseho ta señala cu si tanto e cambionan proponi den e di dos nota di cambio como esunnan den e amienda presenta na e Conseho ser acepta, e saldo di financiamento di e pais lo suma na menos cu 1.0% di GDP na 2025.
Aunke cu e Ordenansa di Supervision Financiero di Aruba (LAft) ta specifica e norma pa e saldo di financiamento pa henter e sector colectivo, RvA ta urgi pa percura tambe pa un financiamento sostenibel di gobierno pa e pais por mantene un saldo di financiamento di por lo menos 1.0%.
Combionan Proponi
Manera ya caba e lider di fraccion AVP, Mike Eman a indica na momento di entrega e amienda na Parlamento di Aruba, un di e cambionan cu ta inclui den e amienda aki ta e reduccion di accijns riba zeta mineral cu 10 cen pa liter entrante dia 1 di mei 2025
RvA ta indica cu segun e splicacion di e cambio aki, prijsnan mas abou di productonan di petroleo, manera gasolin, ta conduci na mas espacio financiero pa casnan y companianan den sector di transporte, entre otro, y alabes lo tin un efecto positivo riba e nivel di prijs general.
Sinembargo, RvA ta puntra su mes con un medida asina ta relaciona cu e vision di e fraccionnan cu a entrega e amienda, den e caso aki AVP y Futuro, riba sostenibilidad. E Conseho ta splica cu accijns ta – ademas di genera di entradanan pa gobierno – principalmente destina pa stimula menos consumo di productonan specifico cu ta dañino pa hende of medio ambiente.
Bahando e accijns aki, y en particular un reduccion di accijns riba diesel, RvA ta señala, ta den contraste cu e lucha pa sostenibilidad. P’esey RvA ta indica cu esaki ta parce di ta den contraste cu e gruponan cu a entrega e amienda cu a declara e obhetivo di mehora bienestar di tur ciudadano y hogar.
E Conseho ta recomenda pa splica con e proposicion di reduccion di accijns riba zeta mineral ta cuadra den e vision di sostenibilidad di fraccionnan AVP y Futuro, y asina tambe riba e bienestar di tur ciudadano y hogar a largo plaso.
RvA ta indica cu ta ser declara cu ta anticipa cu reduccion di accijns lo tin un efecto positivo riba e nivel di prijs general y cu ta spera cu e proposicion lo conduci na un nivel di inflacion aceptabel. Sinembargo, RvA ta remarca, no tin suficiente dialogo tocante e magnitud di e efecto aki y riba kico e suposicion aki ta basa.
Den e splicacion ta bisa, entre otro, cu e “Bienestar Financiero di Casnan 2021” for di Banco Central di Aruba ta mustra cu un hogar ta gasta un averahe di 7% di su entrada riba gasolin. RvA ta subraya cu esaki no ta corecto. E Conseho ta indica cu for di e “Bienestar Financiero di Casnan 2021” di Banco Central ta mustra cu un hogar ta gasta un averahe di 7.2% di su gastonan na gasolin. Esaki ta suma na 5.4% di entrada.
E organo consultativo ta señala tambe cu e Oficina Central di Estadistica Aruba (CBS) ta usa un factor di ponderacion ainda mas abao pa calcula e indice di prijs di consumo (CPI), esta 4.3%. E cifranan aki ta indica cu e efecto di e reduccion di accijns riba inflacion ta mas chikito cu e splicacion ta sugeri.
Ademas, RvA ta puntra su mes kico ta e motibo subyacente pa duna sosten financiero
na cierto tiponan di negoshi, manera companianan di transporte, pa medio di accijns mas abou. E Conseho no ta considera esaki plausibel, y ta indica cu tampoco no ta cla for di e splicacion si a ser investiga cu gastonan mas abou pa e companianan aki lo traduci den prijsnan mas abou pa e consumidor y asina tin efecto riba inflacion.
Ademas, e Conseho ta señala, for di e splicacion no ta indica si a tene cuenta cu un reduccion di accijns ta conduci na bahada di e recibonan di BBO si prijs di gasolin of gastonan di transporte baha.
Finalmente, RvA ta indica cu e splicacion ta papia di logra un nivel aceptabel di inflacion. Sinembargo, no ta indica cual nivel ta ser menciona cu esaki.
E Conseho ta considera e fundamento financiero y economico di e medida proponi pa reduci accijns ta insuficiente y ta conseha pa duna un splicacion pa amplia y atende e asuntonan menciona anteriormente.