Despues di shelter y cuminda, e parti mas cardinal pa un calidad di bida adecua pa un individuo ta e tema di salud. Tin hopi dicho ta enfatisa con importante salud ta pa tur ramo personal, sea famia, trabou y un sintimento di bienestar general.

Na un nivel macro-economico salud ta un di e determinantenan mas importante pa crecemento economico duradero y inclusivo. Tin hopi reportahenan di WHO, UN, World Bank y OECD cu ta di mas pa referencia individualmente cu ta indica cu salud publico ta un aspecto di importancia grandi pa funcionamento di un sociedad moderno.

Un pregunta cu por surgi seca nos lesador keri ta: “Simon, net siman pasa bo a indica cu AZV ta den problema grandi. Con nos por inverti den innovacion den e contexto aki?”

Wel danki na innovacion mundial tin hopi herment disponibel cu ta of “open-source” (gratis) of cu prijs sumamente atractivo si nos considera con caro cuido medico ta. Den e prome articulo aki di Salubridad nos ta toca e tema di “Salud Digital”.

Data: “The New Oil” di Salubridad

E modelo anterior di medicina curativo so y no enfatisa prevencion no lo ta pagabel riba termino largo pa paisnan avansa manera Aruba. Nos ta tende hopi hende ta papia over esaki, pero con nos por pak aan esaki na un nivel di un pueblo?

E prome stap ta den crea un database central cu ta cumpli cu tur rekisito di seguridad, privacidad y cu ta duna profesionalnan medico herment avansa pa analisa data detayea di cada patient. Na Estados Unidos tin un plataforma yama “CureDAO” cu ta full-open-source (gratis), cu ta duna tur participante di salud, esta e patient, y medico profesional un arsenal avansa y grandi di herment.

Potret 1

E plataforma aki por colecta data automaticamente di Apps mobil, data di Botica, data di dokter di cas y specialista, di compras y hopi mas. E plataforma gratis aki ta usa tecnologia avansa di Blockchain pa anonimisa tur data y e server cu e plataforma ta funciona riba dje ta riba server “HIPPA” compliant di Amazon cu ta cumpli cu tur rekisito pa data. Tambe e sistema ta usa “bank-level” encryption cu ta haci e sistema hopi dificil pa hack. Mi persona kier enfatisa cu tur esaki ta letterlijk “OPEN-SOURCE” dus 100% gratis pa usa.

Den e di dos stap, ora tin data den e database, tin hopi dashboards sofistica cu herment automatisa, manera Visualization, Pharmacokenitic Modeling unda un medico profesional por analisa riba un nivel hopi profundo y detaya kico ta influenciando e salud di un patient?
Por ehempel, por wak specificamente kico cuminda riba nivel individual, patronchi di drumimento, movecion y tanto otro factor ta haci pa markers avansa di salud.

Potret 2

Den e delaster stap un database asina usando herment open-source di Inteligencia Artificial (AI LLM) por automatisa tur parti di prevencion. Por ehempel un AI LLM lo por deduci di e data individual den comparacion cu data di pueblo general cu “patient A” ta core un risgo gravedi haya un ataca di curazon dentro di 7 dia. E AI LLM ta manda un señal urgente na dokternan concerni y e pashent lo wordo trata den manera preventivo SIN CU E HEART ATTACK TUMA LUGAR. Cual ta spaar un cantidad inexplicabel den sufrimento humano y sumanan grandi di fondo.

Potret 3

Un bez mas kier bisa cu tin arsenalnan amplio di AI LLMs cu ta completamente open-source. Dus no por bin cu excuus, cu esaki ta demasiado caro pa Aruba.

Haci un Health-Screening Gratis di Aruba: “The Aruba Healthy Aging Cohort”

Awo cu nos papia di hermentnan avansa di salud digital cu ta gratis y disponibel awe mes. Con nos por usa esaki pa mehora salud di Aruba den manera directo?

Wel e contesta ta simpel: Haci un health-screening completamente gratis pa pueblo di cada ciudadano riba edad di 18 aña. Esaki lo ta e “baseline assesment” y cada tanto aña ta haci un follow-up chikito.
Un ehempel moderno di esaki den Reino Hulandes ta e “LifeLines Cohort” di Groningen na Hulanda of e “Maastricht Study” na Maastricht. E organisacionnan aki tin tur draaiboek, experticio y experiencia pa haci un scan na nivel di full un pueblo.

Potret 4

Den nos articulo di otro siman nos lo toca sistemanan di e-Health y Sensors avansa cu mas detaye riba topico di AI LLMs pa esnan den “Tweede Lijn”, esta Hospital y Cas di hendenan Grandi. Dus pa e ramo aki di cuido medico di Aruba tambe tin masha hopi posibilidadnan profundo cu por wordo implementa pronto pa asina brinda AZV y indirectamente pueblo di Aruba alivio den forma di mihor salud y menos gasto di AZV.