Den su relato anual di 2024 Raad van Advies ta remarca e importancia di structura di organisacion gubernamental, e manera con ministerionan ta ser estableci y conforma, y independisacion di instancianan gubernamental. E Conseho ta subraya puntonan cu ta importante pa considera na momento di forma ministerionan den e gabinete nobo cu pronto lo mester ser nombra.

Raad van Advies ta remarca cu desde cu Aruba a haya su Status Aparte, ta practica cu cada biaha cu un gobierno nobo ta tuma poder, ta haci un redistribucion di e portafolionan y ta ahusta e Landsverordening pa Establecimento di Ministerionan.

E areanan politico, (y e instancianan gubernamental of empresanan publico cu ta pertenece na esaki), e personanan huridico publico, fundacionnan (di gobierno) y NV-nan (di gobierno y su filialnan) ta pasa di un ministerio pa otro cada gabinete nobo (cu algun excepcion) y ministerionan nobo ta ser crea.

E Conseho ta indica cu aunke ta comprendibel cu un gobierno nobo ta trece un otro enfoke y cambio di direccion, nan a bisa hopi biaha cu e forma aki ta crea duda y por afecta e unidad, continuidad y consistencia di politica.

Raad van Advies ta señala cu den e gabinete anterior, e distribucion di ministerionan no tabata cla of logico (cu algun excepcion), y hopi biaha tabata falta motivacion cla pa e conbibencia di e ministerionan. Ademas, e Conseho ta indica cu tampoco tabata cla pa ki motibo temanan di mesun politica cu ta depende di un enfoke integral tabata dividi entre diferente ministerionan.

Como ehempel nan a menciona e politica di naturalesa cu tabata den un ministerio, mientras cu infrastructura y desaroyo teritorial tabata den otro ministerio. Raad van Advies ta resalta cu tal division por solamente logra exito si tin un bista cla y unifica como base. Si e areanan aki ta den mesun ministerio, ta mas facil pa desaroya y implementa un politica consistente y efectivo.

Raad van Advies a señala cu ademas den e gobiernonan anterior, hopi departamento, autoridad y entidad nobo a ser crea, manera Directie voor Innovatie, Dienst voor Kinderen en Jeugd, Directie Ouderenzaken, Bureau Multidisciplinair Centrum, Coördinatiebureau Overheidssubsidies, Coördinatiebureau Fiscale Zaken, y Bureau Integriteit.

Mientras cu algun otro organismo manera Aruba Investment Agency,Directie Immigratie en Naturalisatie Aruba, Bureau Innovatie en Bureau Culturele Ontwikkeling en Nationaal Erfgoed a ser elimina.

Raad van Advies a agrega cu den algun area politico a separa instancianan politico di instancianan di ehecucion, mientras cu e decision pa crea esakinan ta mustra cu nan tin mesun obhetivo y ta completa otro.

E Conseho ta subraya cu, sin kita e importancia di e entidadnan nobo, e manera den cual e organisacion di gobierno a ser cambia a resulta den menos transparencia, fragmentacion den ehecucion di tarea gubernamental, riesgo cu algun tarea ta cubri den mas di un instancia of ta keda sin ser realisa, falta di un sistema cu ta usa experiencia anterior pa siña (self-learning capacity), y menos efectividad di politica y menos eficiencia den ehecucion di gobierno.

Pa logra un reestructuracion di gobierno cu ta mas efectivo y cu un sector publico cu ta traha bon, Raad van Advies ta indica cu mester tin un bista cla y unifica. Esaki ta nifica cu e areanan di politica cu ta relaciona na otro mester ser integra den un mesun ministerio riba base di un analisis obhetivo.

P’esey e Conseho ta presenta un propuesta pa un Landsverordening Instelling Ministeries 2025, den cual e cantidad di ministerionan ta limita na shete ministerio pensando riba control di gastonan di gobierno y e importancia di un organisacion gubernamental chikito pero mas efectivo.

Raad van Advies ta splica cu idealmente, e structuracion di ministerionan mester keda stabiel den cambio di gobierno, y solamente mester sufricambio minimo den caso esaki ta necesario.

E Conseho ta señala cu apart di e fragmentacion den gobierno, e ola persistente di independisacion ta un otro tema importante riba cual nan a duna conseho hopi biaha durante e ultimo añanan.

Den figura 1 por mira un resumen di e instancianan cu a bira autonomo den e ultimo 10 aña, of cu ta den plan pa ser independisa. E independisacion anuncia di Directie Luchtvaart no ta inclui den e figura, pasobra pa momento di finalisacion di e relato anual, e Conseho ainda no a ricibi e diseño final di esaki.

Raad van Advies ta splica cu den mayoria di e proposicionnan pa independisacion no tin un motivacion cla den e splicacion, caminda ta mustra e necesidad pa independisacion, y e rason pa opta pa un cierto tipo di independisacion; e sosten financiero ta keda cortico den hopi di e splicacionnan; e rol asigna na e minister den e entidadnan publico autonomo ta contra e intento pa crea un distancia for di politica; no tin normanan concretamente estableci den leynan pa garantisa supervision y control, loke ta crea problema pa cumplimento, y hende no por ser obliga pa sigui regulacionnan.

E Conseho ta resalta cu ta parce cu e problemanan structural den gobierno no ta ser soluciona na e raiz. No tin un analisis profundo di e problema, despues di cual e gobierno por traha riba un solucion optimalmente cu e personal y medionan existente. Enbes di esaki, nan ta remarca, e solucion ta ser busca constantemente den creacion di un entidad autonomo, ya sea publico of priva, of den forma di un departamento, bureau of servicio nobo.

Raad van Advies ta subraya cu e resultado di esaki ta cu e problema ta ser poni na distancia, cu consecuencianan negativo pa e implementacion. Por ehempel, si ley no tin normanan cla, ta bira dificil pa tuma medida di control y aplicacion, loke ta laga e problema persisti.

E conseha ta señala cu e situacion aki ta laga pensa cu tin un falta di capacidad di gobernacion den e gobierno central, no solamente pa reconoce algun desaroyo sino tambe pa maneha y dirigi esaki den un manera efectivo.

E Conseho ta remarca cu den un mundo cu ta cambia continuamente, unda gobierno mester enfrenta desafionan nobo tur dia, e tarea di gobierno no por keda estatico. Raad van Advies ta señala cu cambionan grandi manera climatologia y cambio climatico, transicion energetico, desaroyo demografico( incluyendo embehecimento di populacion), reforma den cuido di salud, calidad di educacion, diversificacion di e economia pa reduci dependencia di turismo, digitalisacion y seguridad cibernetico y tension geopolitico.

Raad van Advies ta subraya cu tur esaki ta desafionan cu ta mas grandi cu un periodo di gobierno di cuater aña y ta pidi un bista cla y un enfoke integra.

E Conseho a agrega cu hopi biaha, no ta ser teni na cuenta cu algun tareanan di gobierno, cu tabata util na su momento, por a perde su relevancia. Nan ta indica cu un evaluacion bon por laga mas personal y recursonan disponibel pa tarea nobo y mas prioritario.

Na mesun momento, e Conseho a señala, e factornan di economia, finanzas y politica ta influencia e rol y funcion di gobierno, loke ta crea cambionan regularmente. E decision di cual ta tarea di gobierno ta, segun Raad van Advies, den gran parti un escogencia politico.

Sinembargo semper lo tin tarea fundamental cu gobierno mester asumi pa proteha interes publico, manera garantisa derechonan fundamental, mantene orden publico y seguridad.

Como tambe proteha y mehora e sectornan vital manera electricidad, suministro di petrolio, internet y comunicacion di dato, awa potabel, maneho di vuelo y avionnan, maneho di barconan, transaccionnan di pago, servicio di emergencia y instancia medico.

Raad van Advies ta enfatisa cu ta fundamental pa re-evalua e tarea di gobierno y ta presenta un plan di accion pa logra e meta aki.

Mas tocante plan di accion presenta pa Raad van Advies y informacion tocante e relato anula di 2024 den nos siguiente edicion di Bon Dia Aruba.