Dia 8 di augustus ultimo Raad van Advies (RvA) a publica su conseho tocante e proyecto di Decreto Nacional cu ta contene medidanan general y normanan tocante comunicacion por escrito na beneficio di sospechosonan deteni. (Decreto Nacional di comunicacion di derechonan den casonan penal).

Den respuesta na e proyecto di decreto nacional aki cu Raad van Advies a ricibi, e entidad a emiti su conseho pa observacion na su excelencia Gobernador di Aruba, Alfonso Boekhoudt, como tambe prome minister Evelyn Wever-Croes.

RvA ta indica primeramente cu e proyecto di decreto aki ta dirigi pa ehecuta articulo 82, di tres paragraf, parti i, di e Codigo di Procedemento Penal. RvA ta splica cu segun e consideracion y splicacion, e ta busca pa indica derechonan tocante informacion cu mester ser proporciona pa medio di un notificacion por escrito na e sospechosonan cu ser deteni.

RvA ta sigui splica cu articulo 1 ta propone cu e comunicacion por escrito, menciona den articulo 82, di tres paragraf, parti i di e Codigo di Procedemento Penal, mester informacion tocante: uno,e derecho pa informa un compañero di cas of un miembro di famia di un persona deteni ‘lo mas lihe posibel’ di e detencion, of si esaki no ta posibel pa un persona deteni cu no ta residente, mester informa e embahada of e consulado di e pais caminda e persona deteni ta residente di e detencion; dos, e derecho pa asistencia medico of pa pidi remedi.

Referente na prome punto, RvA ta nota cu e frase ‘lo mas lihe posibel’ no ta conforme cu loke ta stipula den articulo 28, prome paragraf, di e Decreto Nacional tocante instruccion pa e funcionario y uso di forsa di policial ‘dentro di 24 ora’. Ademas, e RvA ta nota cu e palabra ‘inmediatamente’ falta den e notificacion cu mester ser haci na e embahada of consulado. Esaki, RvA ta remarca, ta necesario pa pone e texto di e parti aki di e proyecto di decreto nacional den conformidad cu loke ta stipula den articulo 36, introduccion, parti b, di e Convencion di Viena tocante asistencia consular.

Teniendo esaki den consideracion, RvA ta cuestiona pa ki motibo no a haci uso di e tecnica di referencia directo, na e ley- y convencionnan relaciona, den e proyecto y ta conseha pa den cualkier caso coregi e imperfeccionnan identifica aki riba.

Por ultimo, RvA ta indica cu e splicacion di motibo ta nota cu e Codigo di Procedemento Penal ya a drenta na vigor dia 1 di april ultimo, door di cual e proyecto di decreto nacional mester drenta na vigor lo mas lihe posibel pa realisa e conexion cu e codigo. E entrada na vigor segun e proyecto ta determina pa e dia despues cu e decreto nacional ta ser publica den e Buki di Proclamacion.

Raad van Advies ta remarca cu nan ta considera e entrega laat di e proyecto aki no faborabel y ta conseho pa den futuro tin mas cuidou den e maneho di medidanan di ehecucion pa e tipo di proyectonan di legislacion, principalmente pa sigura cu e medidanan di ehecucionnan, mas tanto cu ta posibel, por drenta na vigor na mesun momento cu e ordenansa nacional di base.

Aruba ta e prome pais den Reino pa introduci e ley aki. Segun minister di Husticia, Rocco Tjon a indica anteriormente, e Codigo di Procedemento legal nobo ta  percura pa e base huridico ta adecua, pa asina e ekipo investigativo por eherce nan trabao optimalmente.

Segun e mandatario a splica, e Codigo di Procedemento Penal nobo ta haci cu e ley ta bira mucho mas comprendibel pa e profesionalnan den e cadena hudicial, pero tambe pa e ciudadanonan. E ley ta percura tambe pa e cadena hudicial por funciona optimalmente, y combati otro tiponan di criminalidad cu ta desaroyando.

Ademas, el a remarca, cu e ley aki ta brinda e instancianan hudicial mas herment pa atende cu criminalidad, na mes momento ta tene cuenta tambe cu derechonan di victimanan y detenidonan.

Segun minister Tjon a enfatisa, esaki ta importante pasobra e derechonan pa loke ta trata e victimanan ta ser hancra miho den e ley y e ta bira mas facil pa durante casonan nan tin e derecho pa comparti nan storia y nan por haya recompensacion.

Na maart ultimo, prome cu e ley a drenta na vigor, Ordo di Abogadonan di Aruba a manda un carta pa Parlamento di Aruba den cual nan a expresa nan obhecion pa e nota di cambio realisa na e Codigo di Procedemento Penal, indicando cu e ta “viola gravemente derechonan fundamental di e sospechosonan den un detencion humano.”

Ordo di Abogadonan a referi na e rapport di e Comision Europeo di Prevencion, Tortura y Trato Inhumano (CPT)  di 24 di november 2022 den cual ta rechasa e celnan di detencion y a adverti cu e sospechosonan no mag di permanece deteni den e celnan aki di warda di polis pa mas di tres (3) dia.

CPT a pidi na autoridadnan di Aruba pa revisa e sistema di detencion na wardanan di polis, por lo tanto, Ordo di Abogadonan di Aruba a solicita no adopta e modificacion di e propuesta.

Sinembargo, aunke Ordo di Abogadonan di Aruba a entrega e carta aki y a mustra nan preocupacion, e ley a ser aproba cu 16 voto na fabor y 1 voto den contra y a drenta na vigor dia 1 di april 2024.