Den nos edicion di ayera, 25 di maart 2025 a aparece un relato encuanto e analisis cu Oficina Central di Estadistica (CBS Aruba) a haci di desaroyo laboral entre 2019 y 2023. Manera ta di spera, e analisis a mustra e caida y resureccion di empleo despues di e crisis di pandemia na 2020. E cifranan usa den e analisis ta bin di e ‘Labor Force Survey’ (LFS) cu Departamento di Labor, CBS y Banco Central ta organiza anualmente.

E fenomeno cu nos ta señala seguidamente no tin di haci cu e calidad di e datonan riba nan mes, sino ta trata di e diferencia grandi cu nan ta mustra en comparacion cu e datonan di e registro di cupo di trabao y persona emplea na Banco di Seguro Social (SVB).

Ta bon pa di antemano splica con ta yega na e datonan den e diferente casonan. E LFS ta un encuesta laboral cu ta haci bao di un cantidad determina di persona, entrevista encuanto nan situacion laboral di e momento ey. A base di esaki ta calcula con grandi e poblacion total emplea, e total desemplea y e total di persona inactivo ta, cu pa edad ta pertenece na e categoria cu por traha. En cambio, SVB ta registra tur persona pa cual un empresa ta pidi registracion y a traves di control ta registra tambe esnan cu nan topa den nan labor di control cu no ta cumpli, ainda. E forma diferente di yega na dato semper lo keda mustra diferencia, e pregunta ta cuanto diferencia ta aceptable.

Loke por observa den e tabel aki ta cu semper e encuesta (LFS) y e datonan di Censo 2020, usa den e publicacion meniona di CBS, ta duna un diferencia bastante grandi cu e cuponan di trabao y persona registra como empleado na SVB, añadi pa redaccion di Bon Dia Aruba. Den lo siguiente nos lo referi na e diferencia entre e LFS/Censo y e cantidad di cupo di trabao na SVB.

E diferencianan riba nan mes ta plausible, pasobra den bida real no tur empresa ta cumpli cabalmente cu nan obligacion di notifica y registra nan personal inmediatamente na SVB. Unda si empresa ta cumpli ta ora di notifica di retiro di un empleado, pasobra esey ta evita paga prima innecesariamente.

E problema ta cu pa cada persona emplea, pa cual e empresa no ta registra empleado na SVB y paga e primanan corespondiente, e fondonan (AOV, AWW, etc.) ta perde entrada, cu na e nivel di incumplimento señala aki, y cu a cuminza mucho antes cu e aña 2019 presenta aki, ta significa un perdida considerable di recurso valioso pa e fondonan y en general pa Pais Aruba. Por observa cu na 2019 e diferencia entre persona emplea segun LFS/Censo y dato di SVB ta alrededor di 11.800 persona. Durante e añanan despues por mira cu na 2020 e diferencia a bira considerablemente menos, mas o menos 3.800, pa despues bay atrobe na e nivel creciente, di mas di 9.000 na 2021 y di 10.850 persona na 2023, casi igual na 2023. Pa 2024 nos no ta dispone di dato di LFS y no por conclui si e brecha a sigui amplia of no.

Un posible conclusion ta cu e problema di persona emplea, no registra, a continua mes grandi, pasobra despues cu economia a mehora, un cierto cantidad di persona a keda registra na SVB, pero e demas aparentemente a bolbe drenta empleo informal. Ilustrativo den esaki ta cu segun e LFS tabatin na 2021 un aumento grandi di empleo, di mas di 6.000 persona, pero na SVB e aumento tabata gradual y di algo mas di 700 persona den e mesun periodo. Un posible splicacion ta cu tin persona a haya empleo atrobe, pero e dunador di trabao kier a mira con cos ta bay economicamente, pa despues cuminza cumpli cu ley, entre otro registra na SVB. Tuma nota cu esaki ta un splicacion di redaccion, no un hustificacion di tal conducta.

Posible mehoracion di registro

Sin duda e conclusion mester ta cu un sector informal asina grandi no por keda pa su cuenta. Por separa dos tipo di mehoracion:

Mehora e instrumento di encuesta a traves di mas frecuencia. Esaki lo ta costoso pero lo mehora e confiabilidad cu ademas ta capta e fluctuacion durante aña mihor cu un solo encuesta pa aña; por pensa riba un encuesta cada trimester?

Mehora cooperacion den comparti informacion digital entre varios entidad gubernamental cu ta dispone di informacion di empleo.

Tocante e ultimo sugerencia aki, ta importante pa señala cu actualmente ta SVB so ta dispone di un database cu dato nobo a base diario. E ausente grandi riba e tereno aki ta Departamento di Labor, cu a base di e leynan laboral cu ta maneha lo mester tin bastante informacion, pero cu asina leu cu nos ta informa, no tin un database cu ta recoge informacion di persona emplea/desemplea y comparti esaki cu por ehemplo SVB. Ta trata aki di persona registra pa busca trabao, persona retira pa nan empleador y cu ta busca asistencia, persona encontra trahando sin ta registra (Arbeidsinspectie) y e emision di ‘werkboek’, cual por cierto por digitaliza pa por comparti dato. Un database cu e mesun structura cu SVB por percura pa acumula informacion di e trahadornan informal y yuda reduci e cantidad di recurso financiero cu Pais Aruba ta perdiendo actualmente.

Nota: E cifranan presenta no ta tuma na cuenta e personan indocumenta na nos pais. E cifranan presenta den e LFS, di e poblacion activo y no activo ta cuadra cu e datonan di persona residencia oficialmente na Aruba.