Den cuadro di Aña di conmemoracion di Historia di Sclavitud

Proyecto “Caquetio, Africano, Europeano: Nos tur ta un famia” cu a ser anuncia den cuadro di Aña di Conmemoracion di Historia di Sclavitud Hulandes dirigi pa adultonan mayor ta bay ser presenta pa Lilly Peterson dialuna awor na Archivo Nacional Aruba.

E proyecto aki ta dirigi specificamente pa adultonan mayor cu e lema “E adulto mayor ta e yabi na e pasado, e contesta den presente y e porta na e futuro.” Den e presentacion di un video, un charla y un encuesta e ta yuda yega na esnan interesa haya e nomber di famianan cu tabata sclavisa aki na Aruba den registro di catibo digital.

Dialuna 1 di juli lo tin dos presentacion di Peterson na Archivo Nacional Aruba, e prome for di 10or di mainta te cu 12 di merdia y esun di dos for di 2or te cu 4or dia atardi.

Den un entrevista hopi interesante cu redactor di Bon Dia Aruba a tene cu Peterson, el a conta cu e ta di profesion maestro y cu 58 aña a dicidi di bay Hulanda pa studia Museologia y cu 60 aña a haya su master.

Esaki ta un proyecto personal unda el a haya fondonan di Fonds Voor Cultuur Participatie y a expresa cu e idea di esaki a bin di “bida na Aruba unda cu despues di e dispensa y e pordon di prome minister demisionario di Hulanda Mark Rutte y di e Rey Willem-Alexander mi a haya un bos pa mi papia di experiencianan cu mi tabatin pero no como museologo sino como un señora di 58 aña cu a bay back Hulanda pa studia y haci Museology na Reinwardt Academy, esun di mas renombra den mundo cu tin di haber cu Museologia.”

Como museologo, e ta splica cu museo ta e medio di comunicacion mas confia den mundo, aparte di radio, TV y corant, museo tambe ta mara na etica y durante e opleiding su persona y tur studiante a ser confronta cu e cultura di nan pais, unda mester ta hopi consciente di loke ta pensa, bisa of skirbi algo for di unda el a bin, “kiermen a mi a ser confronta cu sclavitud cu ta parti di full e historia di Caribe cu Aruba tambe ta parti di dje, por ehemplo, otro studiante di Alemania a ser confronta cu segundo guera mundial y asina tur a confronta cu e problematica internacional grandi cu bo por bisa ta e identidad di unda bo ta biba.”

For di mucha el a tende cu su famia ta mara na sclavitud y e tabata wak rond dje con otro hende tabata trata otro pa motibo cu tabatin otro color of tabata pober, “for di mucha ya caba mi ta mira e discriminacion, mi ta lucha contra discriminacion, ora nos ta bay Hulanda nos tur ta ser discrimina ayanan pa cualkier motibo y cu 58 aña ma sigui mi caminda na Hulanda.”

Su suerte ta, manera el a ta sigura, cu den su bida el a mira e disculpa pa sclavitud, cu e discriminacion cu el a wak henter su bida y cu e mes a pasa den dje, awor por fin e por bisa algo. “Awor nan a acepta cu e crimen mas grandi den e mundo moderno ta sclavitud Africano, no esun Spaño cu indigenanan, esun di Europeano cu Africanonan, e diferencia entre nan ta cu sclavitud cu nos ta conmemorando awor ta esun bao e ley dia 1 di juli 1863 e ley di sclavitud a ser aboli y door di esey nan a haya nan libertad pero ainda nan tabata mara na Shon (doño di esclavo) ainda pa por a biba, “ el a bisa.

Su dolor ta cu te ainda hende kier mescla e dos den otro pero e ta haya cu tur dos merece nan propio atencion, “pasobra lo cual a pasa cu indigenanan nos ta yam’e genocida, pero esey ta full otro historia cu esun Africano, ban conta tur dos, pero un ta mas cu otro y p’esey e nombernan a cay aden, Caquetio, Africano y Europeo, nos tur ta un famia.”

Arubianonan ta hendenan mescla, e ta afirma cu nan ta mescla cu indigenanan, Africano, Europeo of tur y den e cuadro di e proyecto el a duna caba 11 presentacion na 130 hende y e mayoria di nan a señala cu nan ta famia pero ainda nan tin duda.

E presentacionnan aki a ser duna na gruponan di adultonan mayor cu tin proyectonan den bario “e topico aki ta uno sensitivo y mi ta haya cu mi mester bay mas cerca di e persona pasobra nan tin cu realisa ken nan ta si nan kier, mi ta informa nan y duna nan un herment pa nan mes busca, mi no ta forsa ni un hende, nan ta dicidi kico nan kier haci cu e informacion y mi ta pone nan pensa cu ta importante pa nan por acepta e situacion,” Peterson a comenta.

Pero pakico dirigi na adultonan mayor? Pa motibo cu nan ta e ultimo grupo cu tin na Aruba cu ta mas cerca di historia di sclavitud cu cualkier otro hende, “hopi di nos informacion no ta riba papel, e ta historia oral cu nan a tende di nan hendenan y si nan no ta conta nan historia, e ora ey historia si ta bay perdi.”

Tambe, el a splica cu den e parti di e nomber di e proyecto “Nos tur ta un famia” e ta buscando e contesta na e pregunta si lo mester coloca un sclamacion band’i e frase ey of un vraagteken, “si mi ta scucha hende e ta un sclamacion, nos ta sclama cu nos tur ta un famia y tin un par di hende cu nan no sa ainda.”

Lo cual ta bay tuma luga dialuna awor na Archivo Nacional ta loke Peterson ta haci den e barionan cu adultonan mayor, un charla y den e charla ey tin dos tarea, e ta informa hendenan di sclavitud y despues e ta duna un historia di Aruba pa loke tabata sclavitud, siguientemente e ta haci un invitacion pa bay na registro di catibo pa pone nan fam y haya nan famia cu tabata sclavisa, e shonnan cu a sclavisa nan of tur dos.

Den e registro ta bay haya un lista unda ta sali e nomber di esclavonan cu nan aña di nacemento, e nomber di nan mama y e nomber di e shon.

Hopi di lo cual tin na Aruba su cultura ta bin di Africa, manera e ta sigura, cu hopi hende no sa “nos dushi papiamento su structura, ta Africano cu tin un grupo cu hasta na Africa ainda nan ta haci uso di dje y hopi hende ta kere cu ta Aruwak nos ta papiando pero e ta Aruwak cu Portugues, Hulandes, Spaño, nos tin tur e lenganan Europeano.”

El a enfatisa cu e ta hopi orguyoso cu Aruba tin un Archivo cu ta un di e poco cu a digitalisa e registro di sclavitud hunto cu Corsou y Surinam tambe tine pero otro islanan no.”

Como resultado cu e kier logra cu e proyecto aki, “mi kier pa hendenan ta contento di ken nan ta pasobra nos tin hopi problema na Aruba y mi ta puntra mi mes si esey no a bin door di falta di haya sa nan identidad berdadero, mi ta spera cu esaki mi por soluciona un tiki.”