Regularmente nos ta mira e fenomeno di informacion gubernamental den cual ta presenta algun idea cu di un of otro forma lo mester por contribui na, por ehemplo, nos desaroyo economico. Esey riba su mes ta bon noticia, basta cu e idea original keda concretiza den un plan cu ta viable. Y ta net aki hopi biaha nos ta mira cu no ta avanza, depues di algun tempo aparentemente a bin topa cu e problemanan cu realidad ta pone nan dilanti y den mayoria di caso e ‘idea’ ta keda no mas cu esey, un idea.

Recientemente nos por a mira asina presentacion di e posibilidad di practica horticultura riba awa, den un construccion flotante, manera un tipo di balsa o barge. Ta importante pa remarca cu e idea aki, cu en general ta perfectamente factible, cualkier superficie apto ta sirbi pa diferente forma di horticultura den un espacio limita, a surgi principalmente den situacion unda tin escasez di espacio riba tera, pero unda si tin espacio riba awa, sea den lama o awa den interior di un pais. E ultimo categoria aki nos no tin, asina ta cu nos ta papia, den caso di factibilidad na Aruba, di acceso na costa. Y aki caba nos ta topa cu un aspecto cu ta dificil di ignora, pasobra e ta un di e principal obstaculonan cu un proyecto asina por topa. Kico ta e caso? Cu simplemente nos no ta mira espacio na nos costa cu por abarca mas cu un proyecto bastante limita, cu por sirbi como ‘proyecto piloto’, pero despues? E idea ta ser lanza, segun nos parecer, como un actividad cu por crece y bira un subsector interesante cu ta contribui na diversificacion di nos economia, un meta cu cualkier gobierno den ultimo trinta y pico aña a promove, pero tambe den e caso aki ta dificil pa mira un perspectiva mayor di desaroyo, pa via di espacio. Y pa no haya e critica cu nos no a detaya nos argumento, ban cuminza di Baby Beach bin abao y analiza unda por tin espacio. Na Rodgers Beach no, despues ta sigui e costa di refineria, no; despues e beach na Zeewijk, no; tereno militar, no; e bahia di Sabaneta unda por tin algun espacio, despues e zona di Mangel Halto cu ta destina caba na turismo, no… Nos mester sigui menciona tur parti di e costa cu lama tranquil cu por sirbi como base pa un actividad asina?

Ta bin acerca cu mester tin legislacion pa e tipo di actividad aki. Mescos cu den e caso di e proyecto di cria di pisca na nos costa nos tin mester legislacion adecuado. Esey ta conta pa e actividad mes, pero tambe pa e espacio y, mas importante ainda: ley ambiental. Aki nos ta toca un punto sensitivo y debil, pasobra ta parce cu ningun gobierno ta desea di tin legislacion ambiental, claro pa nan por opera manera nan santo gana ta duna nan. Nos ta na 2025 y no por desmenti cu esey ta e tristo record di nos pais: nos no ni tin un ley general (‘kaderwet’), te pa nos tin ley specifico pa diferente tereno ambiental. Esaki ta bay bira un di tantisimo proyecto cu ta bay opera sin ningun cuadro legal? Esey ta nos impresion.

Ademas ta bin acerca cu no necesariamente nos tin un escasez di tereno pa e tipo di cultivo aki. Loke ta dificil pa haya ta tereno grandi, di riba un hectare pa proyecto di tamaño considerable caba, pero ora ta trata di un par di 100 m2, segun nos opinion tin bastante alternativa ainda. Nos conoce bastante hende cu a crea proyecto chikito riba tereno na nan cas cu, si por multiplica esaki, por yega na bira un sector interesante, aunke nunca na tal nivel di haci un diferencia macro-economico grandi. Un porciento di nos GDP actualmente ta na alrededor di Afl. 70 miyon, y si despues di varios aña di inversion y gran esfuerzo e produccion local total di fruta y berdura yega na 0,5%, esey caba lo ta un hazaña, ademas cu e ta keda un fraccion di e necesidad anual, cu pa gran parti lo mester importa. Anto esey ta cu cierto optimismo di nos banda, pasobra lo tin varios persona cu conocimento di e materia cu lo critica nos pa e optimismo aki, cu segun nan lo ta exagera.

Cu esey nos ta bisa anto cu no tin perspectiva mes pa horticultura na nos isla? E contesta segun nos opinion ta cu tin cierto posibilidad, pero riba tera mes. Sin embargo, nos ta mira e manera con gobernacion ta anda cu e tema aki como e principal obstaculo pa por avanza. Si nos considera e nivel di apoyo di e departamento concerni cu educacion, anto nan ta na nivel di pre-escolar… Te awe ainda e departamento ta mas un instrumento inepto di apoyo na ‘roadshow’ gubernamental, envez di un instituto cu conocimento profesional cu por carga un proyecto nacional di horticultura. E proyectonan cu tabatin exito den ultimo 30 aña ta pasobra e doñonan mes a mustra di tin o di a adquiri loke nan tabata mester pa opera. Te awe ainda nos no ta mira nada di un escogencia sensible di producto den cual por logra, a traves di cooperacion y coordinacion, un produccion constante durante henter aña, pa garantiza producto obtenible y na un prijs stabiel. Manera cos a bay te awor, nos lo keda pega den presentacion di idea den categoria di ‘wel leuk’, pero nada di plan profesional cu e pais mester.

LJMADURO – 22-JAN-2025