People take selfies with opposition presidential candidate Edmundo Gonzalez, center, after landing at the Simon Bolivar International Airport in La Guaira, Venezuela, Wednesday, July 24, 2024. The presidential election is set for July 28.(AP Photo/Matias Delacroix)

(AP) — Futuro di Venezuela ta den linea. Votadornan ta bay dicidi mañan si ta reeligi presidente Nicolas Maduro, kende su 11 aña na poder ta plega pa crisis, of permiti oposicion un chens pa cumpli un promesa pa deshace e politicanan di e partido na gobierno cu a causa collapse economico y a forsa miyones pa emigra.

Partidonan di oposicion historicamente fractura a uni tras di un solo candidato, dunando e Partido Socialista Uni di Venezuela su reto electoral mas serio den un eleccion presidencial den decadas.

Maduro ta reta pa ex-diplomatico Edmundo Gonzalez Urrutia, kende ta representa e oposicion resurgente, y otro ocho candidato. Sostenedornan di Maduro y Gonzalez a marca e fin di campaña oficial diahuebs cu demostracionnan masivo den e capital Caracas.

Aki algun motibo pakico eleccion ta importante pa resto di mundo:

Impacto migratorio
Eleccion ta bay tin impacto riba fluho di migracion sin importa e ganador.

Instabilidad na Venezuela den ultimo decada a pusha mas di 7.7 miyon persona pa emigra, cual agencia di refugiado di ONU ta bisa ta e exodo mas grandi den historia recien di America Latino. Mayoria di migrante Venezolano a keda na Latino America y Caribe, pero cada bes mas ta poniendo nan wowo riba Merca.

Un encuesta nacional na april di compania Delphos basa na Venezuela ta indica cu como un cuarta parti di hende na Venezuela ta pensando di emigra si Maduro gana atrobe. Di nan, como 47 porciento a bisa cu victoria di oposicion lo pone nan keda, pero casi mesun cantidad a indica cu un economia mehora lo tene nan na nan pais. E encuesta tabatin un margen di eror di +/- dos punto porcentual.

Lider principal di oposicion no ta riba papeleta

E nomber mas papia den e campaña no ta riba e papeleta: Maria Corina Machado. E ex-legislador a bin dilanti como strea di oposicion na 2023, yenando e espacio laga bashi ora un generacion anterior di lidernan di oposicion a huy den exilio. Su atakenan riba principio contra corupcion den gobierno y mal maneho a rally miyones di Venezolano pa vota p’e den e primaria di oposicion na october.
Pero gobierno di Maduro a declara e primaria ilegal, y a habri investigacion criminal contra algun di su organisadornan. Desde esey, a emiti orden contra varios sostenedor di Machado y a aresta algun miembro di su staff, y e corte supremo di e pais a afirma un decision pa lag’e fuera di e papeleta.

Asina mes, el a continua campañando, teniendo rallynan nacional y a converti e prohibicion di su candidatura den un simbolo di e perdida di derecho y humiliacion cu cantidad di votador a sinti pa mas cu un decada.

El a pone su sosten tras di Edmundo Gonzalez Urrutia, un ex-embahador kende nunca tabatin un cargo publico, yudando un oposicion fracciona pa unifica.

Nan ta campañando hunto riba e promesa di reforma economico cu lo atrae back e miyones di hende cu a emigra desde cu Maduro a bira presidente na 2013.

Gonzalez a cuminsa su carera diplomatico como assitent di embahador di Venezuela na Merca den fin di añanan 1970s. A post e na Belgica y El Salvador, y a fungi como embahador di Caracas na Algeria. Su ultimo post tabata embahador na Argentina durante presidencia di Hugo Chavez, cu a cuminsa na 1999.

Kico ta e dificultad di e presidente actual?
Popularidad di Maduro a cay pa motibo di un crisis economico causa pa un caida den prijs di peroleo, corupcion y mal maneho di gobierno.

Maduro ainda por conta cu un cantidad di sostenedor fiel, conoci como Chavistanan, incluyendo miyones di empleado publico y otronan kende nan negoshi of empleo ta depende riba e estado. Pero e habilidad di su partido pa usa acceso na programanan social pa pone hende vota a disminui mientras economia a fragmenta.

E ta heredero di Hugo Chavez, un socialista popular kende a expande e estado socialista di Venezuela mientras a cay den disputa cu Merca. Malo di cancer, Chavez a scoge Maduro pa actua como presidente interino na su morto. El a asumi e rol na maart 2013, y e siguiente luna a gana e peleccion presidencial impulsa pa morto di su mentor.

Maduro a keda reeligi na 2018, den un eleccion considera ampliamente como falso. Su gobierno a prohibi participacion di e partido- y politiconan di oposicion Venezolano mas popular, y faltando un competencia husto, oposicion a urgi votadornan pa boicotia e eleccion.

E inclinacion autoritario tabata parti di motibonan usa pa Merca pa impone sancion economico cu a kibra e industria petrolero crucial di e pais.

Mal maneho di industria petrolero

Venezuelanan tin e reservanan di crudo proba mas grandi na mundo, pero su produccion a cay den varios aña, den parti pa motibo di mal maneho di gobierno y corupcion amplio den e compania petrolero estatal.

Na april, gobierno Venezolano a anuncia aresto di Tareck el Aissami, ex-minister di petroleo y aliado di Maduro, pa un supuesto plan door di cual centenares di miyones di dollar di petrolo aparentemente a desaparece.

E mesun luna, gobierno Mericano a reimpone sancion riba sector di energia Venezolano, despues cu Maduro y su aliadonan a usa e control total di e partido na gobierno riba institucionnan Venezolano pa mina un acuerdo pa permiti eleccion liber. Entre e accionnan aki, nan a blokea Machado di registra como candidato presidencial y a aresta y persigui miembronan di su team.

E sancionnan ta hacie ilegal pa companianan Mericano haci negoshi cu e Pdvsa sin autorisacion previo di Departamento di Tesoro Mericano. E resultado di e eleccion por dicidi si e sancionnan aki ta keda na vigor.

Competencia inhusto

Un eleccion presidencial mas liber y husto tabata parce un posibilidad aña pasa, ora gobierno di Maduro a bay di acuerdo pa traha cu e coalicion Plataforma Unitaria cu sosten di Merca, pa mehora condicionnan electoral na october 2023. Un acuerdo riba condicionnan pa eleccion a gana gobierno di Maduro alivio di sancionnan economico di Merca riba su sectornan estatal di azeta, gas y mineria.

Pero dianan despues, autoridadnan a tacha e primaria di oposicion como ilegal y a cuminsa emiti orden y aresta defensornan di derechonan humano, periodista y miembronan di oposicion.

Un panel cu sosten di ONU investigando violacionnan di derechonan humano na Venezuela a reporta cu gobierno a aumenta represion di critico y oponentenan prome cu eleccion, sometiendo e obhetivonan na detencion, vigilancia, menasa, campañana difamatorio y proceduranan criminal arbitrario.

Gobierno tambe a usa su control di medionan di comunicacion, suministro di combustible, red electrico y otro infrastructura pa limita e alcance di e campaña Machado-Gonzalez.

E accionnan aki tuma contra oposicion a pone administracion di presidente Mericano, Joe Biden e aña aki pa stop e alivio di sancion cu a otorga na october.