Aunke semper nos comentarionan den e Editorial aki ta referi na tema cu ta directamente relaciona cu nos situacion interno, ta bon pa de vez en cuando tira un vista den nos region unda tin hopi desaroyo interesante, y importante. E fin di siman aki eleccion presidencial na Brasil a keda dicidi na fabor di e politico izquierdista Lula da Silva, cu a limita presidencia di presidente conservador Bolsonaro na un periodo so. Den e situacion tumultuoso tin hopi cos cu por pasa ainda, pero ta di spera cu no bin un repiticion di loke a pasa na Merca cu e ehemplo grandi di Bolsonaro, cu te awe no kier admiti cu el a perde eleccion presidencial casi dos aña pasa.

Pero fuera di esey, loke ta interesante ta e cambio cu a bin na gran cantidad di pais na Suramerica, unda gobiernonan conservador mester a traha lugar pa gobierno progresista y hasta socialista, cu ta bin aden cu plan pa hiba un maneho bastante diferente. E tendencia general aki no a surgi solamente a base di popularidad di un personahe cu kier bira presidente, pero tin relacion cu e situacion riba e continente, unda e politica hiba pa e partidonan conservador no a funciona, es decir, no a funciona pa e grupo grandi di poblacion cu no tabatin tanto perspectiva anteriormente, y durante y despues di e crisis economico causa pa e crisis di Covid-19, mucho menos. E malcontento den mayoria di e paisnan di America Latino a crea un base pa un opcion politico diferente, y na cada pais esaki a haya forma segun e realidad di e pais ey. A pesar cu nos por indica cierto factornan comun den practicamente tur pais, basa riba e situacion economico precario menciona, no ta sin mas cu nos por conclui awor cu e ‘hermandad’, o pa usa nan propio terminologia, e ambiente entre ‘camarada’ ta bay domina e scenario politico riba e continente. Pa esey, tin demasiado diferencia entre nan.

Pa cuminza, ta importante pa señala cu tin un diferencia grandi entre e politiconan cu recientemente den eleccion liber, y asina leu cu nos sa, transparente, a yega na palacio presidencial di nan respectivo pais. Pero, esey no ta implica cu nan tin tur poder y no tin posibilidad sin mas pa yega na un situacion manera den e ‘proyectonan socialista estableci’: Cuba, Venezuela y Nicaragua. E diferencia grandi ta cu na e tres paisnan aki nos por papia caba di dictadura firmemente estableci, unda un movimento politico tin un alianza strategico fuerte cu tur sector y nivel di poder, sigur den e forzanan arma di e paisnan aki.

Di otro banda nos por observa un caso manera na Colombia, unda un presidente izquierdista mester anda cu cautela, pasobra e no tin poder absoluto, ni den Congreso, mucho menos den otro poder manera esun hudicial y den e cuerponan uniforma. Esey naturalmente no ta garantia cu su poder no por crece, pero en todo caso no asina facil.

Ademas, ta importante considera cu e lidernan progresista nobo lo mester a siña algo di e experiencia di e tres estadonan ‘socialista’ cu sin excepcion no tin respet pa derecho humano, ni pa prensa liber, ni pa un parlamento elegi democraticamente. Y riba esey ademas a keda pega den e filosofia di economia socialista cu no a funciona den ningun pais na mundo, cu consecuencia cu na ningun di e tres ‘experimento socialista’ di e continente aki por a brinda e parti mas pober di nan poblacion un avance berdadero, y a degenera den un busqueda di probecho di e elite di partido, hunto cu e compinchinan den e cuerponan uniforma: un berdadero dictadura cu no tin nada positivo di brinda nan pueblo y no ta parce interesa den esey tampoco. E caso mas grave den esaki ta naturalmente nos bisiña grandi, cu a percura pa e exodo mas grandi di migrante den un pais cu no tin un guera andando.

En todo caso, nos por a ripara den e dianan aki cu por ehemplo e presidente nobo di Colombia no ta bay cana ciegamente tras di e tres regimennan socialista ‘estableci’ y a demostra esey pidiendo su colega Venezolano pa bolbe bao di e structura di vigilancia di derecho humano di e continente. Sin duda algun e accion aki a causa un furia increible cerca Nicolas Maduro, cu lo no ta custumbra cu un ‘camarada’ ta dirigi palabra na su persona di e manera aki. Esey ta un punto positivo, pero esey no ta tur. E realidad economico ta un factor sumamente decisivo pa cualkier gobierno. Un politico socialista o progresista lo tin un agenda diferente, pero e margennan di maniobra ta sumamente limita. Esey tin hopi di haci cu e realidad di mayoria pais cu ta depende altamente di exportacion di un cantidad limita di producto. Y ademas nan lo mester por a observa con e caminda cu Cuba, Venezuela y Nicaragua a scoge, den sentido economico no por a hiba nan pais y nan pueblo dilanti, al contrario.

Y, finalmente, nan mester tene cuenta cu un elite economico conservador, cu ta comparti cierto testarudez cu nan oponente politico, den sentido cu hopi di nan ainda ta kere cu mainta solo ta sali pa nan so. Atrobe, aki e caso di Venezuela ta bin na mente. Ora ‘democracia’ ta solamente un lema pa logra cos pa bo mes y bo grupo, pueblo ta sufri. Esey nos tambe por tene na mente…