Manera e asunto ta andando actualmente, no lo tin un ley di supervision financiero di Reino pa 1 di mei proximo. No ta cuestion di tardanza so di finaliza negociacion, sino tambe e realidad cu gran mayoria di parlamento di Aruba no ta desea un ley di Reino. Asina simple e asunto ta. Den nan oposicion contra tal ley, cu ta legitimo, partidonan politico sin embargo ta haci uso di informacion parcial na publico, alegando cu un ley di Reino ta haci cu Aruba ta perde su famoso ‘autonomia’ financiero. Y cu Aruba tin su propio ley di supervision financiero y ta desa di mantene esey.

Loke no ta bisa ta cu nos ta bao di supervision financiero desde 2014 caba, loke na 2015 a conduci na aprobacion di e ley di supervision local, cu a limita nos autonomia caba. Ta desea di alaba e ley local aki? Esey ta bon pasobra fundamentalmente e ta contene e mesun regimen di supervision cu un ley di Reino lo tin. Tampoco ta bisa cu e leynan di supervision financiero den Reino, esun di 2010 di e otro islanan, e ley local Arubano (LAft), e propuesta rechaza aña pasa y revoca recientemente (RAft) tin e mesun structura y contenido. Esey pa un motibo bon conoci, esta cu dentro di Reino ta trata di mantene legislacion mas similar posible, tambe en vista di derecho ciudadano mas igualitario posible y por lo tanto hurisprudencia cu no ta diferencia demasiado. Naturalmente partidonan na Aruba por sigui conta nan cuento, alabando e ley local y demonizando un ley di Reino, mientras nan ta bin di mesun raiz. Partidonan ta conta aparentemente cu e circunstancia cu – casi – ningun hende ta compara e diferente versionnan cu otro. Redaccion di e medio aki si a haci esey y no awor sino algun aña pasa caba, tempo cu e proyecto di ley (RAft) a bira disponible. Conclusion: partidonan politico na Aruba ta haci wega cu un supuesto ‘ley di cielo’, esun di Aruba, y un ley di Reino cu ta bin di ‘fierno’. Aki ta hunga cu e famoso ‘autonomia’, mientras e structura y contenido di e supervision ta limita e autonomia, pero conservando e derecho parlamentario pa aproba presupuesto. E supervision di Reino ta describi ampliamente den e ley local tambe. Den un modelo ‘hibrido’ cu gobierno di Aruba y di Hulanda ta tratando di negocia, ningun hende mester ta un genio pa deduci cu Hulanda nunca lo permiti cu e supervision financiero lo diferencia grandemente di e versionnan anterior, incluyendo esun actual Arubano.Por ta cu ta bin algun detaye masden e ley local, pero si esey tabata e caso anto nos Promer Ministro lo a trece eseyden su declaracion reciente na parlamento.

Ilusion Hulandes?

Cu e fecha di 1 di mei acercando rapidamente, esnan cu ta cuminza sinti ansia y apuro por laga esey un banda. Gobierno Hulandes sea ta carga e ilusion cu pa e fecha ey tin un ley di Reino aproba pa parlamento di Aruba, o ta pacientemente sperando e resultado di tal consulta oblogatorio, anticipando un desaprobacion y preparando caba pa e siguiente paso den e proceso di mantene e supervision. Pero, riba kico un eventual ‘ilusion’ ta basa? Segun nos opinion, riba e pensamento cu Aruba, esta gran parti di parlamento, ta pro supervision financiero. Y esey definitivamente no ta e caso, y ademas ta probecha cada oportunidad pa torpedea cualkier intento Hulandes di impone algo. Na Hulanda nan lo sa mihor pasobra esey ta loke nan por a siña di pasado caba, algo cu Hulanda mes ta señala como motibo pa un ley di Reino. Nan no a lubida anto e bochorno causa pa dos actual ministro, e tempo ey parlamentario, cu a trata di ‘delete’ Reino for di e ley local. Aki gobierno y parlamento di Aruba a bin topa cu e realidad duro di ta biba den Reino Hulandes, loke ta implica cu como teritorio ‘autonomo’ bo no ta ‘independiente’. E ley malogra ey nunca a bin na vigor pasobra un ley di e teritorio aki ta bira ley despues cu e representante di Rey tambe firma, loke nunca a sucede y loke a pone un fin na e intento aki pa cambio estado di asunto den Reino; un ilusion Arubano elimina, nos por bisa. Pero, tur esaki ta hiba nos tambe na e conclusion cu e ‘miedo’ Hulandes pa intento na Aruba pa cambia e asunto no ta cuadra cu e poder cu Hulanda (Reino) por eherce na cualkier momento pa pone cos na nan lugar despues cu Aruba caba di bruha nan. Y si na Hulanda a pone caba tur aspecto relevante hunto, ya mester a yega na e conclusion cu despues di 1 di mei lo tin un situacion sin un proyecto di ley di Reino di consenso, cu aprobacion Arubano. Esaki ta impedi introduccion di un ley di consenso y ta tira Hulanda back den e situacion existente di e cuadro di supervision den e ley di Aruba. E unico cos cu lo a faya ta e ‘carrot and stick approach’ cu Hulanda a purba cu e oferta di interes abao, si Aruba acepta e ley di Reino. Nan lo mester tabata sa mihor pasobra nos politiconan, no tur, por ta sensitivo pa soborno, pero no pa menaza publico, a sabiendas cu ta e pueblo ta paga, y no nan. Nenga colaboracion den e situacion aki ta oportunidad pa mustra ‘forza’ cu no ta costa nan nada. Unico hecho innegable: Aruba no por deshaci di e supervision…