Den e anterior Editorial a trata e fenomeno di cuenta anual di Pais Aruba cu ta aparece varios aña despues cu segun ley nan lo mester tabata entrega, loke ta contribui na un situacion unda e instrumento di control aki a bira algo sin valor real. E hecho cu nunca nos parlamentarionan, salvo algun excepcion faborable, a protesta contra e forma continuo aki di proceder di e poder ehecutivo, cu ta mina nan supuesto sagrado derecho di trata y aproba presupuesto, ta bisa suficiente con leu nos sistema di gobernacion ta ainda di un situacion considera normal, unda tur e instrumentonan di control ta na nan lugar y operando debidamente.

Pero esey no ta tur; nos situacion ta hopi mas grave ainda, si nos tira un vista riba gobernacion den sentido amplio, incluyendo tur organizacion y entidad cu ta considera parti di sector publico. Aki facilmente por constata cu ta comparti cu gobierno e mesun mentalidad di no considera maneho financiero como algo sagrado y cu tin parti di e control cu por warda o por keda sin haci mes. Un ehemplo bon conoci ta empresa estatal Serlimar, cu desde su institucion no a percura pa un administracion financiero digno di e nomber ey, inclusive cuenta anual cu simplemente no tabata traha. Te dia cu a bin un ministro cu a cuminza actua y a percura pa realiza un coreccion den esaki. Lamentablemente ta net e ministro ey a keda retira pa un parlamento sin quorum y desde e tempo ey ningun ciudadano a haya un cuenta anual di Serlimar pa mira…

 

Esey no ta nada straño, pasobra cu esey e empresa estatal aparentemente a bolbe na loke por considera ‘business as usual’ di no duna cuenta na comunidad con nan maneho y resultado economico ta; esey ta e forma di opera di mayoria di e entidadnan estatal y semi-estatal.

Pero nos analisis aki no ta pa keha solamente cu e fenomeno ey ta bibo y no tin intencion di desaparece tampoco; importante ta pa indica pakico esey ta asina. Segun nos opinion, e forma di opera aki ta parti di e manera con e podernan politico, especialmente e dos partidonan grandi, di cual semper tabatin uno den cada gabinete desde 1986, ta eherce poder, scondiendo tur cos cu ta considera cu ‘pueblo no mester sa’. E secretismo aki, cu no ta cuadra den nada mas cu e manera moderno cu otro paisnan respetable ta maneha nan asuntonan, ta haci cu, mescos cu gobierno mes ta demasiado ‘flexible’ cu e normanan di administracion financiero adecuado, casi tur entidad estatal y semi-estatal tambe a keda contagia cu e virus anti-democratico aki, pa cual ta parce cu no tin curamento, sigur no si esnan cu por realiza e cambio aki facilmente, no ta parce di ta dispuesto pa move den direccion di mas transparencia, aunke regularmente nan tin e pudor di declara cu nan tambe ta mira e ‘beneficio’ di mas transparencia. Simplemente, e realidad no ta cuadra cu loke ta trata di pinta ey… E problema ta cu nos ta keda pega cu un sistema intransparente, unda ta duna informacion solamente si esey ta estrictamente necesario, pero practicamente lo bo mester bay huez pa haya esey.

Claro cu tin excepcion den e situacion aki, entidad cu si ta tuma nan responsabilidad na serio y ta publica nan estado financiero tur aña sagradamente, y cu esey ta proba tambe cu tur esunnan cu no ta cumpli, no tin argumento drechi pa no hacie. Y tanten nan no ta coregi e actitud ey, no mester keda straña cu e ciudadano por cuminza sospecha cu ta cos di encubri tin, si un empresa estatal of otro entidad ta mantene nan que hacer financiero secreto y ta di supone cu ta comparti esaki solamente cu e nivel ministerial, cu tampoco ta mira beneficio (politico) den publicacion di esaki; ‘por algo será’?

Loke mas ta straña nos ta cu despues di casi 10 aña di supervision financiero di Reino, nos ta mira tur tipo di problema den maneho di e procesonan administrativo financiero descubri y discuti, pero masha poco ta toca e tema aki, di e falta di cumplimento cu e propio reglanan interno di administracion adecua, pero tambe cu e deber di informa pueblo di nan estado financiero. Nos por corda cu den e promer añanan di supervision ainda por a mira regularmente critica riba e rapportnan financiero, pasobra tabatin tanto entidad cu no tabata entrega nan cuenta anual na tempo, pa e supervisor por a haci su trabao. Nos mester conclui cu awor nan tur ta cumpli? Y si nan ta cumpli, ainda ta keda e pregunta di principio: pakico gobierno(nan) ta opone comparti informacion financiero di henter sector publico cu ‘publico’, cu ta nos…?

Talvez cu e tema aki no ta ni surgi den e discusionnan cu Hulanda tocante maneho financiero, pasobra nan lo ta pensa cu esey ta algo automatico, pasobra na nan pais ta inimaginable cu no ta publica e tipo di informacion aki. Mientras tanto, te awe esaki ta un di e asaltonan principal riba nos derecho como ciudadano di ta informa di e situacion financiero di henter sector publico.

No pa haci bofon, pero pa ilustra nos punto di vista: nos tur conoce e lema di empresa estatal Setar NV: “Di Nos E Ta”. Por lo pronto esey no ta parce e caso, mas bien te awe ta mihor bisa: “Di Nan E Ta”. ‘Nan’ aki ta e poder politico di momento, cu por diferencia di opinion cu nan contrincante, pero comparti informacion cu pueblo, ey semper tin acuerdo…