Aruba y Hulanda a yega na un acuerdo entre gobierno, pa traha atrobe riba un ley di Reino di supervision financiero. Esey ta bon noticia, pero ta importante tuma na cuenta loke esaki ta significa, y kico no. Esaki especialmente pasobra e ruta cu e asunto aki a tuma te awor no tabata di gaba. E oposicion di e actual gobierno a keda presenta como un desprobacion di parlamento di Aruba, unda e mesun gobierno tabatin y tin ainda un mayoria, pero a hunga e wega di mustra riba ‘independencia di parlamento’, aunke nan mes a yega na e convenio pa e ley di Reino cu gobierno di Hulanda, sin mucho gana di cumpli. E ultimo capitulo di e novela aki tabata cu parlamento di Aruba a aproba e cambionan den e ley di supervision di Aruba, y no tabatin claridad kico lo tabata e siguiente paso.

Riba esey a bin awor un contesta. Lo bin un ley di Reino, pero e propuesta actual lo ser revoca. Esey no ta significa cu gran parti di e actual contenido no ta bolbe den e propuesta nobo. Si nos djis tira un vista riba loke a palabra awor pa bay den e ley di Reino nobo, ta trata di e mesun asuntonan cu tabata aden caba, y esey no por ta un sorpresa. Den e ley di Reino ta bin definicion di e normanan di presupuesto, di administracion financiero y di forma y operacion di e supervision financiero. E ultimo aki ta significa cu CAft ta keda opera como asesor di tanto gobierno di Aruba como gobierno di Reino. Tur esey tabata regla caba den e propuesta anterior y den e ley di Aruba. Ta parce cu den e negociacion cu a tuma lugar recientemente a yega na un ‘trade off’ unda gobierno di Aruba a haya vista riba condicion di prestamo mas faborable, a cambio di bay di acuerdo cu un propuesta pa un ley di Reino nobo. Pero esaki ta bin mara na otro condicion, cu tin obhetivo pa garantiza cu lo tin cumplimento di banda di Aruba. Esey ta encera den e condicion cu e interes mas abao lo bay conta solamente si tin colaboracion suficiente pa e ley di Reino keda entrega na tempo na parlamento Hulandes, pa mas tarda 1 di mei 2025. Si Aruba no cumpli, e interes lo keda na e nivel halto actual, di 6,9%. Loke ta nobo ta cu a acorda cu, pa yega na defini e normanan pa presupuesto, lo pidi conseho na IMF a base di un peticion conhunto. Esaki ta parce nos un di e puntonan unda no por a yega na un acuerdo, y esey por tabata previsible caba, ya cu tabatin por ehemplo un diferencia den e definicion di gasto di personal manera presenta den e proyecto di ley di Reino, y esun presenta y aproba na Aruba como ley local. E propuesta Hulandes tabata abarca mas grupo considera como perteneciente na gasto di personal di Pais Aruba. Tambe tin e tema di e normanan di presupuesto den e planificacion multi-anual, unda por tin discrepancia den con ta mira desaroyo economico den e proximo añanan y e efecto cu esaki lo tin pa posicion financiero di gobierno di Aruba, y por lo tanto pa su capacidad di paga debe. Importante den esaki ta e acuerdo, condicional, cu Hulanda ta dispuesto di, banda di duna prestamo na interes abao pa e debenan cu Hulanda, parcialmente tambe financia debenan internacional cu ta madura na e mesun nivel abao cu Hulanda ta paga pa prestamo riba mercado internacional, plus un adicion limita. Como pais cu rating ‘AAA’ esaki ta sustancialmente mas abao cu loke Aruba ta paga como pais cu rating ‘BBB’. Pa Aruba mes, aparte di e posicion Hulandes, tin un motibo pa considera e posibilidadnan aki di reduci pago di interes. Esey ta e tendencia economico internacional unda interes en general ta sigui subi, loke por tin consecuencia fuerte pa e debenan cu ta madura den e proximo añanan, creando asina un incertidumbre extra cu cual mester tene cuenta.

Parti di e acuerdo ta tambe cu Aruba por mantene un ley di supervision local, den cual ta defini por ehemplo un “cuantificacion di norma di presupuesto” y e posibilidad pa institui un Camara di Presupuesto, como asesor pa gobierno y parlamento di Aruba. Esaki ta un punto cu lo mester hiba na un debate fuerte aki na Aruba, ya cu no tin claridad ainda ta con e Camara aki mester bay opera banda di un Raad van Advies, cu ta un organo estatal contempla den Constitucion como e asesor di gobierno y parlamento di Aruba pa tur propuesta di ley. Pero esaki tambe lo tin un solucion den e sentido cu Hulanda ta haya un voz den e ley local cu ta bay reemplaza e ley local actual. Aki tambe e desconfianza di Hulanda, basa riba mal experiencia den pasado, ta bin dilanti den e sentido cu e acuerdo ta bisa bon cla cu “Cambio o aprobacion di e regulacion nacional por solamente cu consentimento di Conseho di Ministro di Reino.”

Finalmente, por considera e acuerdo como un victoria pa gobierno di Aruba? Tin caminda cu Hulanda a suaviza su posicion, pero tumando na cuenta cu lo tin un ley di Reino, plus un ley local cu no por cambia sin nan aprobacion, ta mustra cu Hulanda ta logrando su meta di tin un cuadro legal di supervision igual o por lo menos similar pa e islanan. Aruba no ta den condicion pa para esey, pa bon di nos mes…