Banda di e encuesta di Aruba Food & Beverage Association, redaccion di Bon Dia Aruba tabatin un entrevista tambe cu su presidente, Jan van Nes, tocante e situacion den e sector aki.
BDA: Promer cu tur cos, algun comentario encuanto e encuesta aki?
JvN: Manera e cifranan ta bisa, y tur hende por comprende, un gran parti di e sector a perde nan benta por completo. Por mira cu un parti substancial, casi 40% toch no a busca e apoyo di e subsidio riba salario, aunke tin un parti di nan cu a perde tur nan benta. Esey por tin di haci cu e situacion cu nan ta aden, unda no ta sigur cu a lo largo nan por bay mantene tur nan personal anyway. Manera e situacion ta awor, nos por spera cu talvez pa december turismo lo a recupera pa 40% di loke e tabata, manera Ahata a dUna di conoce. Esey no ta un base pa tur hende habri y mantene nan mes den e mercado dificil ey. Nos ta papiando di por lo menos un par di cien empresa den sector turistico, cu si tur mester habri, no tin suficiente demanda pa tur.
Mester tene cuenta tambe cu e seating paden y pafor di un establecimento ta mara na e reglanan di distanciamento social cu ta haci cu ta alrededor di 50% di e clientenan bo por ricibi na mes momento. Un ehemplo: mi tin un lugar cu 100 lugar di sinta, paden y pafor hunto. Awor cu social distancing, mi a keda cu 45 of 50 so. Si riba esey bin menos hende, pasobra no tin mas turista pa yena tur lugar, hopi mester considera cu nan no ta yega na un’break even’.
Esey ta implica cu despues di mester a inverti pa haci nan start up posible, nan no ta sigur cu e entradanan ta bay ta tal pa por mantene ‘full staff’ toch. Pero si bo kier ‘scale down’ bo no por haya subsidio. Den e caso di esnan cu a solicita e subsidio y haya esaki tambe, bo tin e mesun incertidumbre ey, cu bo a mantene tur hende na trabao, o mejor dicho riba payroll, pero bo no sa sigur cu mas dilanti bo por mantene nan toch pasobra bo turnover no ta duna pa esey.
BDA: Bo kier bisa anto cu e problemanan no ta awor so?
JvN: Exacto. Ta di elogia cu a bin cu e subsidio, cu ta yuda pa mantene payroll, pero nos no sa cuanto tempo e crisis aki ta bay dura. Ta imaginable cu gobierno no por keda subsidia pa un periodo largo, y no ta sigur cu pa e tempo ey un parti grandi di e sector ta back na un benta cu ta permiti nan mantene sikiera un bon parti di nan staff, pasobra e mercado simplemente no tey ainda. Pues no ta esaki so ta un aña duro, sino e siguiente tambe, y kizas mas ainda. Imagina bo cu bo ta paga full payroll, bo tin bo gastonan fiho ta cuminsa core atrobe, y bo benta ta 40%… Cuanto tempo bo ta wanta esey? Bo ‘landlord’ por a duna bo un oportunidad pa bo pospone huur pa un tempo, pero ora bo cuminsa atrobe e tambe lo kier cobra. Mesun cos cu por ehemplo banco. Aki tin dos elemento; bo tin hende cu tabatin prestamo pagando caba, plus awor nan mester placa pa inverti den e start up. Y por ta cu e certificacion di salud ta trece gasto cune cu tambe ta requeri inversion, y esey cu un benta cu lo ta leu di optimal. Ta pesey tambe cu bo por mira den e encuesta cu riba e pregunta si a lo largo nan por mantene full staff, e porcentahe di esnan cu entre awe y 6 luna ta kere cu por mantene full staff, ta cay bao di 50%. Y aki seis luna… nos ta papiando ainda e aña aki, corda e siguiente.
BDA: Por bisa anto cu tin un diferencia entre loke ta anticipa y loke ta e speransa?
JvN: Nos tur ta spera cu cos por ‘pick up’ mas rapido, pasobra sin mas huesped, un ocupacion mas halto di camber disponible, e sector aki no por prospera. Pero bo no por gaña bo mes. Cos ta un poco mihor pa e restaurantnan cu semper tabatin un base fuerte den e publico local, pero esey no ta conta pa un gran mayoria, cu ta depende di sector turistico.