Diahuebs Algemene Rekenkamer Aruba (ARA) a presenta e rapport “Op afstand, maar toch dichtbij” cu ta contene e resultadonan di nan investigacion ariba instancianan publico y semi-publico cu ta poni na un distancia di gobierno.

E instancianan aki ta dividi den institucionnan di derecho publico, empresanan estatal y fundacionnan publico y ta instancianan cu ta ricibi fondonan publico den forma di, por ehempel, subsidio, un contribucion anual, un transferencia di capital di pais Aruba, of un entrada specifico regula pa ley.

Presidente di Algemene Rekenkamer Aruba, drs. Xiomara Croes-Williams a indica cu e motibo pakico ARA a dicidi pa realisa e investigacion aki ta pasobra cu for di e control di ARA di e cuenta anual di pais Aruba pa hopi aña ta sali afo cu varios di e instancianan aki tin un deficit financiero grandi y aña tras di aña no tin ningun mehoracion.

El a resalta cu e meta di e rapport aki ta pa tin un bista riba e totalidad di e instancianan existente y tambe e riesgo financiero cu e instancianan aki por tin pa e pais y pa e finanzas publico

Cu e rapport aki, Croes-Williams a subraya, ARA kier sostene Parlamento di Aruba den nan ehecucion di nan tarea di controla e gobierno, y na su turno parlamento pa urgi e ministernan concerni pa tuma accionnan pa mehora e instancianan cu no ta funciona debidamente. Ademas e rapport por sirbi tambe pa yuda Parlamento y e minister nan pa ora cu crea instancianan nobo den futuro.

Den e investigacion a saca afo cu tin 44 instancia. Sr. Rick Samuels, lid college di ARA a splica cu nan no tin e capacidad pa investiga tur e instancianan, pues e ora a tuma un decision y a scoge seis instancia basa riba un analisis di riesgo cu a forma parti di e investigacion preliminar. E instancianan aki ta Arubus NV, Post Aruba NV, Refineria di Aruba (RdA) NV, WEB Aruba NV, Serlimar y Fundacion Lotto pa Deporte.

Di e seis instancianan aki, cuater ta empresa estatal y di e cuater instancianan aki WEB Aruba NV tabatin un resultado financiero positivo y e otro tresnan, Arubus NV, Post Aruba NV y RdA NV tabatin resultado financiero negativo.

Serlimar, cua ta un instancia di derecho publico tabatin resultado financiero negativo y e fundacion publico, Fundacion Lotto pa Deporte, tambe tabatin resultado financiero negativo.

Samuels a indica cu e investigacion a trece varios punto dilanti. El a splica cu cerca varios instancia tin deficiencianan grandi den responsabilisacion. Esaki ta haci cu control di Parlamento ta imposibel, y e bista limita riba situacion financiero di e instancianan, ta trece riesgonan financiero grandi pa finanzas publico.

El a sigui splica cu varios di e instancianan ta presenta deficiencianan grave den nan funcionamento locual ta traduci su mes den finanzas publico cu no ta manehabel y fondonan publico cu ta ser gasta na un manera ineficiente, ineficaz hasta tin ora ilegitimo.

Por ultimo ARA a conclui cu tin gastonan adicional hopi halto pa pais pa motibo cu varios instancia no ta funciona y nan ta crea areglonan sin duracion of costo defini pa por eherce tareanan publico.

Samuels ta resalta cu pa diferente e instancianan no ta logra e realisacion di nan metanan cu pais tabatin na bista na momento cu nan a dicidi di pone esakinan na distancia. El a sigui indica cu nan no a logra pa mehora eficiencia, ni tampoco pa funciona na un manera independiente. Esaki, el a remarca, no ta solamente e culpa y responsabilidad di e instancianan mes, pero tambe di e pais Aruba.

El a subraya cu e investigacion ta mustra cu den practica pais Aruba no ta sigui e model cu e a ser scogi na e momento cu a incorpora e instancianan y te ainda, ningun gabinete a logra tuma medidanan structural y adecuado.

Samuels a indica cu esey ta pone cu actualmente cada contribuyente ta contribui na e deficiencia y iregularidadnan cu tin pa añanan caba.

El a destaca, cu ta imposibel pa defende ora cu mayoria di e institucionnan no ta cumpli cu nan deber di rindimento di cuenta y tampoco por hustifica cu pais, cu e aprobacion di Parlamento, aña tras aña, ta keda cubri gastonan di e instancianan sin pone como condicion estricto e entrega di e cuentanan anual y pone como obligacion pa tuma medida structural caminda esaki ta necesario.

Samuels a splica cu na momento cu pone instancianan na un distancia di gobierno, mester scoge un modelo di maneho robusto y un metodo di financiamento cu ta garantisa funcionamento di e instancia aki.

ARA ta haya ta importante cu na e momento cu bin cu un instancia nobo pa haci un evaluacion preliminar riba e consistencia como tambe e modelo y mecanismo di financiamento di esaki pa cubri e gastonan. Di e forma aki ta evita cu despues gobierno ta haya sorpresanan desagradabel.

El a enfatisa cu ARA ta dispuesto pa por tin un rol den esaki, por ehempel door di incorpora un procedemento di consulta preliminar. E institucion ta di opinion cu practicanan actual no por sigui na e mesun manera mas y cu den e caso aki tanto pais Aruba como e instancianan mes mester mira e necesidad pa haci cosnan diferente y regla nan asunto den otro manera.

Samuels a remarca cu esaki ta exigi esfuerso grandi di e instancianan pa mehora e responsabilisacion y supervision interno. Di otro banda pais Aruba tambe mester tuma paso y reevalua modelonan cu no ta traha mas of unda ya e obhetivo no ta ser logra mas.

El a indica cu lo mester considera tambe e opcion di trece instancianan back como organisacion di gobierno of mester spera mas di e mecanismo di mercado.

Den su rapport ARA ta presenta diferente recomendacion. Primeramente ARA ta indica cu pais Aruba mester percura pa elimina e retrasonan den entrega di cuentanan anual y percura pa instancianan cumpli cu nan deber di duna cuenta pa promove transparencia y responsabilisacion.

Alabes, el a agrega, pais Aruba mester pone fin na e practicanan di areglonan y duracion di costonan indefini y di solucion temporal sin base legal.

ARA ta resalta cu tambe ta importante pa alinea e provision tocante e deber di cuenta den e regulacion concerni y ademas ta importante pa regla e deber anual di duna cuenta na Parlamento door di tur minister, pa maneho hiba door di e instancianan y e resultadonan di esakinan.

Samuels a menciona cu mester alinea e reglanan tocante suministro di informacion y e rindimento di cuenta na Parlamento pa tur instancia. Pais Aruba tin cu verifica si e modelonan scogi ta esunnan di mas adecua pa por logra e obhetivonan publico.

Ademas di esaki, el a agrega, ta importante pa bin cu visionnan integral riba desperdicio, transporte y energia. Lo mester determina kico ta interes publico cu mester ser ehecuta door di un partido publico of kico por ser ehecuta door di un partido priva y pone interes di e ciudadano na prome luga.

Por ultimo, ARA ta enfatisa cu ta importante pa pais Aruba yega na definicionnan concreto pa empresanan estatal y fundacionnan publico pa di e forma ey argumenta e motibo explicito y metodonan di financiamento na momento di funda of incorpora e instancianan nobo.