Un di e prome lesnan den Healthcare Policy & Management ta e introduccion den “Healthcare Economics”, e rambo special di economia cu ta ser usa pa analisa e sector di Salubridad. Mescos tur sector tin e concepto di “Scarsedad relativo na Demanda”. Den e mundo practico cu nos ta haya nos mes aden, tin hopi biaha mester usa recursonan cu ta relativamente hopi scars, cual hopi biaha ta encera reservanan financiero, pero tambe staff medico esta dokter, verpleegkundigen y back-office. Den puzzel ultra-complica aki mester tuma decisionnan strategico cu ta realistico practicamente. Un di e “Low-Hanging Fruits” mas grandi den mi opinion ta di haci un “Risk Assesment” di full Aruba su pueblo adulto. Esaki no tin cu costa hopi y ta e prome stap pa “4P Health” berdadero y lo yuda guia full e kader medico pa usa nos capacidadnan scars mas eficientemente.

Population Risk Assessment:

E prome stap pa enfrenta cu problema ta pa sa e tamaño en detaya over di algo mas miho posibel. Mas cu 6 aña pasa caba mi persona a propone haci un Health-Scan Completamente Gratis di Aruba su Pueblo Adulto. Pa asina wak:

  1. Con grandi e problema di malesa cronico (curason, stroke, sucu y nier) ta na Aruba en berdad?
  2. Ken ta esun cu ta core e riesgo di mas grandi personalmente pa malesanan cronico?
  3. Traha un Plan Strategico cu tur Stakeholders (AZV, HOH, IMSAN, Dokter di Cas etc.) pa pak aan e tijdbom cu ta malesa cronico den un forma bon informa y cu miho uso di recursonan den contexto strategico pero tambe cua ta spaar mas den dia di awe.

Pa bin cu un Plan Strategico funcional mester sa e situacion berdadero di malesa cronico na Aruba. Sin esaki nos kader medico lo ta buscando den un camber scur sin luz.

Risk Assessment por ta hopi barata mes:

En berdad e prome pregunta cu lo surgi ta cu e concepto di un Risk Assessment ta uno hopi bunita pero cu nos no por afford na Aruba. Wel esaki no tin cu ta e caso. Na aña 2012 investigadornan na Leiden y Rotterdam a traha un tool di risico meeting cu ni mester di bloedtest mes. E siguiente ta referencia academico di e paper:

“Alssema M, Newson RS, Bakker SJ, Stehouwer CD, Heymans MW, Nijpels G, Hillege HL, Hofman A, Witteman JC, Gansevoort RT, Dekker JM. One risk assessment tool for cardiovascular disease, type 2 diabetes, and chronic kidney disease. Diabetes Care. 2012 Apr;35(4):741-8. doi: 10.2337/dc11-1417.”

Simplemente ta usa medida manera BMI, buikomtrek, bloeddruk y preguntanan basico di un medisch dosier pa bin cu un risico score, cu mi tin cu bisa ta sumamente preciso pa e tiki recurso cu esaki ta usa.

Esaki tawata na 2012 caba, awendia tin tur sorto di hermentnan sumamente sofistica cu no tin cu costa casi nada, manera “Data Mining” di dossiernan medico existente. Esaki por ser haci awe mes.

Tambe e combinacion di:

Health Scan Basic + Medisch Dossier Data Mining + Open-Source AI.

E rambo di Open-Source AI den medicina ta bezig ta crece asina sumamente rapido pero kier nota un sistema cu a ser publica e siman aki yama “MEDTrinity- 25M”.

Referencia:

“MedTrinity-25M: A Large-scale Multimodal Dataset with Multigranular Annotations for Medicine”

E sistema aki por usa 90 diferente fuente di data y ta entrena riba 65 diferente malesa humano.
Un idea lo ta pa usa e dossiernan di por ehempel HOH, Imsan of Dokter di Cas en combinacion cu un HealthScan Basico cu un AI asina potente.

Esaki ta e prome stap pa “4P Health” cual ta e terminologia den consultancy pa Salubridad :

  • Personalized
  • Predictive
  • Preventive
  • Participatory

Mas over esaki den columna di otro siman.