Recientemente Gobierno di Hulanda aproba nan presupuesto pa aña 2025. E documento aki a bira publico y den e presupuesto pa Relacionnan di Reino ta duna un splicacion tocante entre otro bon gobernacion, fortificacion di capacidad di gobernacion y ehecucion.

Prestamonan Aruba

Den cuadro di e medida di saldo provisional cu a drenta na vigor di 1991, a duna prestamonan di presupuesto na Aruba pa financiamento di proyectonan, di cual por spera un cierto rindimento. E prestamonan tin un plaso di 30 aña, di cual e prome ocho aña tabata liber di pago. Awe ta paga anualmente segun acuerdo. E porcentahe di interes anual ta 2.5% y den 2025 lo tuma lugar e ultimo pago.

E documento ta menciona e Empresa di Awa y Energia di Aruba, esaki ta referi na un prestamo di presupuesto for di 1995 pa e Empresa di Awa y Energia NV di Aruba. E prestamo a wordo duna pa realisa un gran cantidad di inversionnan pa e renobacion y expansion di e Empresa di Awa y Energia. E prestamo tin un plazo te 30 di juni 2026, di cual e prome ocho aña tabata liber di pago. Awendia ta paga anualmente segun acuerdo y porcentahe di interes anual ta 2.5%.

Pa loke ta e prestamo di likides, Aruba a pidi ayudo na Hulanda den 2020 riba base di articulo 36 di e Statuto pa Reino di Hulanda pa determina e consecuencianan di Covid-19. E prestamo di likides aki a wordo refinancia na october 2023 pa un plaso di 20 aña cu un porcentahe di interes inicial di 6.9%.

Cu e firma di e ultimo acuerdo pa un solucion hibirdo pa loke ta trata un Rijkswet, Aruba a logra baha e interes aki na 5.1% y cu oportunidad pa baha esaki ainda mas si logra yega na un acuerdo pa un Rijkswet hibride prome cu 1 di mei 2025.

Aruba a ricibi prestamo pa alivio di carga di interes den 2021 y 2022 como parti di e landspakket. E prestamonan tin un porcentahe di interes di 2.64%. E prome cuater aña ta liber di pago, despues ta paga anualmente.

E prestamonan na e paisnan ta generalmente cera den florin Antiano (ANG) of florin Arubano (AWG) y registra den e presupuesto di gobierno Hulandes den euro (€). E registro ta basa riba e curso di e presupuesto vigente na momento di firma di e prestamo (balor historico).

E balans actual di e prestamonan cera den e aña fiscal anterior a wordo actualisa te 1 di augustus 2024. E prestamonan cera den 2024 ta compila basa riba e curso di dia realisa. E ministerio di Finanzas ta maneha e prestamonan, y e impuesto ta bin bou di cabes di Relacionnan di Reino (IV).

Bon gobernacion y seguridad di ley
Den e documento di presupuesto ta remarca cu un estado di derecho cu ta funciona bon ta un condicion esencial pa un comunidad sigur y stabiel, desaroyo economico positivo y finanzas publico sostenibel. E escala chikito di e paisnan Caribense ta trece desafionan den e cuadro aki. E presencia di e mescla entre e mundo criminal y e mundo publico ta debilita e estado di derecho y pone presion riba e efectividad y poder di gobernacion publico na Aruba, Corsou y Sint Maarten.

Ta resalta cu desaroyonan geopolitico por tin un efecto riba e seguridad y e economia di e paisnan autonomo, como tambe e migracion pa e paisnan. Ademas, como resultado di e posicion geografico, e islanan ta wordo enfrenta cu hopi crimen transfronterizo y crimen cu ta un menasa pa e estado di derecho di e paisnan Caribense y di Reino Hulandes como un totalidad.

Segun e gobierno Hulandes, e lucha contra e crimen aki ta pidi un esfuerso di experiencia y capacidad di ehecucion cu ta limita na e islanan. Hulanda ta duna apoyo na Aruba, Corsou y Sint Maarten den nan meta comun pa traha riba un estado di derecho fuerte. Den e proceso aki, e gobierno Hulandes ta tene cuenta cu e balans den e totalidad di e cadena di derecho criminal y ta sigura cu inversionnan den investigacion, proceso legal y implementacion ta tuma luga den conhunto.

Den e cuadro di e lucha sostenibel contra crimen den Aruba, Corsou y Sint Maarten, gobierno di Hulanda ta haci inversion den e Ekipo di Cooperacion di Investigacion (RST), Ministerio Publico y e Hof. E inversionnan aki ta haci posibel investigacionnan criminal contra crimen cu un componente financiero-economico fuerte, incluyendo fraude di impuesto, malversacion di fondo publico, falsificacion di documento y labamento di placa. Ademas, Hulanda ta pone disponsibel fondo anual pa e islanan por desaroya instrumentnan pa promove e lucha contra crimen.

Fortificacion di capacidad di gobernacion y ehecucion
Reforma den e sector publico di Aruba, Corsou y Sint Maarten ta necesario pa fortifica e resistencia social y financiero-economico di e islanan y pa aumenta e capacidad di crecemento y generacion di ingreso. Asina por mehora e perspectiva futuro di e habitantenan y disminui e dependencia riba Hulanda.

E “Landspakketnan” cu a ser acorda cu cada pais na final di 2020 ta e base pa cooperacion den e implementacion di esaki. Gobierno di Hulanda ta subraya cu e islanan Caribense tin e responsabilidad pa e implementacion di na Landspakket. E Organisacion Temporario di Trabou (TWO) ta apoya nan te 2027 cen cooperacion cu e organisacionnan di ehecucion cu ta funciona bou di e prome minister di cada pais.

Gobierno Hulanda ta resalta cu pone e maneho financiero di e islanan na orden y sigura cu tin un aparato gubernamental eficiente y efectivo ta un condicion esencial pa tur e otro reformanan di e Landspakket. Ta duna hopi atencion na fortificacion di e maneho financiero y e efectividad di e organisacion di gobierno, cu tambe ta tene cuenta cu e posibilidadnan di ICT.

Pa loke ta e sistema di salud y seguridad social, Hulanda ta indica cu sigura cu tin sistema di salud y seguridad social cu ta sostenibel, accesibel y aceptabel ta un di e pilarnan di e Landspakket. Aruba lo traha na 2025 riba modernisacion di e leynan laboral y di asistencia social, y riba profesionalisa su aplicacion.

Por ultimo, gobierno Hulandes ta remarca cu bon educacion pa tur hende, cu bon posibilidadnan di progreso y bon conexion cu e mercado laboral ta un base importante pa desaroyo economico, bon gobernacion y bienestar amplio. Nan ta traha riba esaki via e Landspakket y via e cuadro di cooperacion ministerial entre e cuater islanan. Na 2025, Aruba lo finalisa un trayecto di profesionalisacion pa docentenan di educacion.