Economia global por ta recuperando poco poco for di e turbulencia di e pandemia di Covid-19, pero otro set di temblor – impulsa pa administracion di presidente Mericano, Donald Trump – ta sigui sacudi e cadenanan di suministro cu ta alimenta, bisti y sostene islanan chikito manera Aruba.
E ‘guera di tarifa’ cu a cuminsa na 2018 entre Merca y China – y despues a expande pa inclui tarifa di importacion involucrando Mexico, Canada y Union Europeo – tabata hopi mas cu un disputa comercial bilateral. E tabata un wega di ajedrez geopolitico cu a cambia e lineanan di costo pa comercio global. Aruba, cu su dependencia profundo riba productonan importa, no ta immuun pa su efectonan.
Efectonan di e guera comercial
Mientras cu administracion di Biden a elimina algun tarifa di importacion di Trump, hopi tarifa ta keda na vigor. Hasta awo na 2025, tarifa di importacion riba productonan na balor di centenares di biyones di dollar ta sigui afecta cadena di suministro globalmente. Productornan Mericano ta paga mas pa parti y materia prima, productornan Chines ta redirigi nan exportacion, y shipping global ta continua operando bao condicionnan caro y bao presion.
“Mientras cu Aruba no ta un nacion mayor pa comercio, e ta depende riba importacion di producto, combustible y suministro. E tarifanan anuncia pa Merca, Canada y China por tin impacto indirecto riba nos isla a traves di costo mas halto di importacion, aumentando inflacion y poniendo presion riba presupuesto di hogarnan,” segun Lincoln Gomez a bisa den un publicacion dia 10 di maart ultimo.
Impacto local: Prijs mas halto, menos predictabilidad
Aruba ta importa mas cu 90 porciento di su cuminda y producto pa consumidor, haciendo nos isla un di e economianan mas vulnerable externamente den e region. Di berdura den bleki te lechi pa baby, y for di aros te azeta pa motor, negoshinan Arubiano ta depende riba e tendencianan global cu nan no por controla.
Asina ta con e efecto ta ‘trickle down’:
*Aumento di prijs di mayorista na Merca pa motibo cu tarifa di importacion ta nifica prijs mas halto pa minorista na Aruba.
*Escasez di articulonan clave (por ehemplo, soya, porco of grano) mientras China y otro nacion ta redirigi exportacion na otro mercadonan.
*Prijs di container y prima pa seguro di transportacion a aumenta despues di 2018 y atrobe durante Covid – gastonan cu ta keda eleva.
Esakinan no ta cifranan abstracto, nan ta refleha den e prijs riba rekinan di supermercado na Paradera, San Nicolas y Noord.
“E escala chikito di e mercado di e isla, competencia limita den e cadena logistico, y e sistema di impuesto cumulativo ta contribui na prijsnan mas halto cu na otro pais,” AFTA a reporta na 2024.
Seguridad di cuminda den riesgo
Mientras cu Aruba no ta enfrentando actualmente un escasez di cuminda, e tin cada mes mas reto cu prijsnan pagable. Famianan di menos recurso y esnan cu entrada medio ta gastando un porcentahe mas grandi di nan entrada riba cuminda.
Algun importador di cuminda ta nota cu no ta e scarsedad sino e volatilidad di suministro cu ta mas preocupante. Algun producto ta retrasa of ta yega cu prijs inconsistente, haciendo dificil pa mantene margen stabiel di ganashi.
For di rapportnan di CBS y AFTA por nota cu importadornan di cuminda a expresa cu hasta ora cuminda ta disponible, e incertidumbre di na ki momento e ta bay yega of con hopi e ta bay costa e siguiente luna ta birando un problema operacional serio.
Pakico importadornan mester tuma accion awo
Hopi importador y mayorista na Aruba ta opera reactivamente – haciendo orden basa riba relacionnan estableci cu bendedornan y temporadanan anterior. Pero e strategia aki ta birando cada bes mas riesgoso den un economia global unda interupcion ta e normal nobo.
E proximo shock economico por no ta otro tarifa. E por ta un secura na Brazil, un atake cibernetico contra un waf, of un aumento di prijs di petroleo pa motibo di conflicto den Medio Oriente. E resultado, sinembargo, ta mescos: producto mas caro, entrega mas slow, y margen di ganashi reduci.
Esaki ta e motibo pakico doñonan di negoshi mester cuminsa actua como stratega economico, no djis operador logistico.
Kico importadornan por haci – Cuminsando awe
Aki tin cinco strategia proactivo pa adapta na instabilidad di comercio global:
1. Diversifica proveedor y origen
Esaki ta esun mas esencial. Depende demasiado riba Merca of un solo proveedor ta peligroso. Aruba mester cultiva y desaroya lasonan regional nobo – buscando producto for di Colombia, Panama, Surnam of Republica Dominicana, unda lo por existi opcionnan cu ta efectivo pa cu costo y liber di tarifa.
Por explora Free Trade Zone y acuerdonan di cooperacion economico regional mediante partnership cu Reino Hulandes of CARICOM.
2. Usa acumulacion inteligente
Productonan basico cu no ta perece (manera aros, hariña, y cuminda di bleki) por cumpra en grandi durante momentonan cu e prijs ta abao, y warda nan den facilidadnan cu clima controla pa yuda suavisa golpi. Por ehemplo, un importador mayor por haci rotacion di un buffer di tres luna den inventario pa lineanan clave di cuminda, reduciendo exposicion na retraso den envio.
3. Forma rednan cooperativo di compra
Varios importador chikito por forma un team pa negocia espacio den container, comparti warehouse y cumpra den cantidadnan mas grandi for di distribuidornan internacional. E resultado ta miho prijs y ta comparti e riesgo. Den esaki, Camara di Comercio por duna asistencia pa trece hunto e negoshinan interesa den modelonan di importacion colaborativo.
4. Monitoria politica, clima y mercado
Prijs global di cuminda ta afecta pa mas cu djis politica comercial. Evento climatico, welga laboral y pronostico di cosecha tur ta duna forma na prijs. Negoshinan mester keda al tanto di anuncionan di comercio di Merca y Union Europeo, index di prijs di cuminda di FAO, y rapportnan di cosecha na Latino America. Hermentnan gratis manera e Monitor Economico Global di Banco Mundial of e Boletin Comercial di Reuters ta duna actualisacionnan lihe.
5. Sostene produccion local y regional
Mientras cu tereno di Aruba ta limita agricultura a gran escala, duna sosten na granjanan hidroponico, invernaderonan local y productornan regional (specialmente di berdura) por suavisa dependencia den futuro. Por ehemplo, granjanan piloto usando awa desalina pa berdura manera lechuga ya ta probando di ta un bon fuente pa boutique hotel y restaurant.
No mester tin miedo, pero si mester ta prepara
Interupcion economico no ta bay caba – e ta birando e marco di e decada aki. Tarifa di importacion tabata apenas un capitulo den un buki mas largo riba con interconecta – y fragil- comercio global por ta. Importadornan Arubiano cu actua awo – door di planifica, diversifica y colabora – no ta bay djis sobrevivi e proximo shock; nan ta bay sali mas resiliente, mas eficiente y mas competitivo.
E momento pa prepara ta prome cu e siguiente ola yega.