Aruba tin un Ombudsman, esey despues di tur loke a pasa pa yega asina leu, ta bon noticia. Ta di spera si cu den practica di tur dia e Ombudsman, o Ombudsvrouw den e caso aki, haya e espacio necesario pa haci su trabao. Nos sa cu na inicio semper tur hende ta expresa nan mihor deseo, pero loke ta importante ta cu despues e bon intencion keda cumpli. Aki en todo caso cerca nos no tin duda pa loke ta e Ombudsman mes, pero ta necesario pa sigui e proceso di cerca pa mira si gobernacion ta cumpli cu e compromiso pa e Ombudsman por haci su trabao.

Na mas di un ocasion nos a expresa nos desacuerdo cu cierto parti di e ley cu ta institui e Ombudsman, pa loke ta nombramento di e persona, cu no tabatin pakico di bay manera el a bay. Pero supone, o spera, sano huicio di politico den hopi caso ta un perdida di tempo. E hecho cu e partidonan den gobierno ta cera cabez y vota pa esun cu nan ta desea, ta en principio democratico, pero tin manera menos cinico pa haci esaki. Sin duda algun un mayoria gubernamental por actua asina, y nan ta eherciendo nan derecho, pero esey ta implica cu semper nan mester o ta actua asina? No, den cualkier periodo di gobernacion bo por haya ehemplo unda gobierno ta haci un intento pa logra un mayoria mas amplio cu solamente e votonan cu ta garantiza nan funcionamento como gobierno. E pregunta ta keda anto pakico den e caso aki no a actua asina? Un promer pensamento ta cu di tur manera gobierno y su votonan den Staten tabata desea di mantene rienda di e asunto firmemente den nan man. Un biaha mas, e accion ey no ta ilegitimo, pero tampoco e mihor manera pa cuminza e trayecto pa e Ombudsman. E por mustra riba e deseo di ‘tin tur cos bao control’ y esey no ta bon pa gobernacion, ni pa e Ombudsman, y sigur no pa interes general di e pais.

Sin embargo, unavez nos tin e decision aki, importante ta pa di awor caba analiza unda den futuro cos por bay robez atrobe; ‘robez’ segun nos interpretacion pasobra den circulo di gobernacion nan lo ta pensa cu cos a bay masha bon mes. Nos lo tin un diferencia di opinion ey, pero esey no ta fin di mundo. En todo caso, cu nombramento siendo un hecho, awor e vista mester ta riba funcionamento y eventual retiro di un Ombudsman. Ta parce talvez un poco cinico di nos banda pa trece esaki dilanti awor, pero e ta algo normal y ta cos cu mester a regla den e ley corespondiente tambe. Kico e ley ta bisa anto di un eventual retiro? Banda di e reglanan ‘standard’ pa retiro di cualkier funcionario publico, ora nan haya problema cu husticia, articulo 6, inciso 3, ta bisa: “Staten por retira e Ombudsman, despues di conseho di Raad van Advies: a) si pa motibo di enfermedad e ta incapacita permanentemente pa eherce su funcion; b) ora e, segun huicio di Staten, a traves di actua, o keda sin actua, ta haci daño grave na e confianza poni den su persona.” Aki ta unda e punto problematico di e nombramento ta bolbe, pasobra aki atrobe e mayoria gubernamental por ignora dos asunto: Uno: e conseho di Raad van Advies. Nos tin un tradicion menos bunita den gobernacion di en principio nunca sigui conseho di Raad van Advies, a menos cu e ta pas completamente den loke gobierno mes tabata pensa caba. Den un caso cu gobierno ta pidi conseho, obligatorio, na e organo aki, nan lo tin anto e intencion caba di retira e Ombudsman, y conseho contrario no lo para nan. Dos: un formulacion asina amplio manera “haci daño grave na e confianza den su persona” ta habri caminda pa hopi interpretacion, tambe esunnan di tipo oportunista, na momento cu un Ombudsman, en general, no esun aki so, mester tuma posicion fuerte contra un mandatario o contra gabinete mes, cu por hasta resulta den caso den corte contra gobierno. Nos no ta asina sigur cu den un caso asina e actual gobierno lo sa di actua na e manera corecto, y esey tin tur cos di haci cu nan actuacion den e añanan nos tras, unda nos tabatin e fuerte impresion cu nan no tabata desea un Ombudsman mes, mirando e trabanan cu tabata inventa pa no yega unda nos a yega awor. E invento di cu e Ombudsman mester keda institui den nos Constitucion promer, no tabata nada mas cu un pretexto barata cu legalmente no tabatin ningun base. Hulanda tabatin añanan largo un Ombudsman operando sin cu e tabata den nan constitucion. Y ainda cerca nos no a caba di pasa e ley pa cambio di Constitucion, pero siquiera a reconoce e exigencia ey como algo cu por sucede despues; algun dia, cualkier dia anto, of no…

Pa termina cu un tono positivo den e asunto aki, nos ta mira algo positivo den e ley tambe. Esey ta cu gobierno, ningun gobierno, por nombra personal pa e oficina di Ombudsman. Staten ta nombra Ombudsman y su interino, cu lo ta e ‘Kinderombudsman’ tambe. Ta e Ombudsman mes ta nombra e demas personal, segun un plan organisatorio cu mester aprobacion di Staten si, loke ta un responsabilidad normal parlamentario. Esaki ta un punto hopi importante, mirando e metemento di mandatarionan den pasado den varios entidad, cu tabata stroba nan funcionamento debido. Esey ta keda un punto di preocupacion, y di vigilancia.