Den nos edicion di dialuna 10 di maart un articulo interesante tocante un rapport di Conseho Socio-economico (Sociaal Economische Raad; SER), tocante e posibilidad y obstaculonan pa e sector agrario na nos isla. Na fin di 2024 SER a produci un ‘update’ di nan rapport di 2020, e tempo ey elabora relaciona cu e crisis di Covid-19 cu tabata demanda un respuesta kico por haci localmente pa aumenta seguridad alimentario, en vista di e problemanan cu por a surgi cu abastecimento for di exterior. Un tema por cierto cu despues di e crisis menciona tambe a haya atencion gubernamental, pero cu e impresion cu realmente no a cambia tanto den maneho pa e sector aki. Cerca nos por bisa cu e tema aki a haya amplio atencion den e añanan ‘pre-Covid’, sigur desde 2017, tambe relaciona cu e metanan di desaroyo sostenible di Nacionnan Uni.

Aunke e rapport di SER ta haci mencion di gran parti di e problemanan cu e sector ta encontra, por constata cu ni na 2020, ni actualmente ya a atende e obstaculonan cu por significa un avance di e sector aki, si esey ta deseo y prioridad di un gobierno. Nos ta keda bisa esey pasobra tin un diferencia grandi entre proclama esaki como prioridad den tempo di campaña y e elaboracion y ehecucion di un plan realistico y balanza a largo plazo. Nos no ta bisa cu esey ta imposible, pero esun cu kier actua lo mester tuma na cuenta tur e puntonan cu e rapport corectamente ta menciona. E parti realistico ta keda e escala y efecto limita cu e sector lo tin, hasta bon desaroya, riba e totalidad di alimento cu un poblacion di mas di 120.000, dentro di poco 130.000, ademas di diezmiles di turista presente riba cualkier dia di aña, tin mester.

Un aspecto cu lamentablemente no a haya amplio atencion den e rapport di SER, ta e falta di un strategia gubernamental pa henter e sector agrario, inclusive e opcionnan necesario mirando viabilidad di e actividad, disponibilidad di recurso financiero y priorizacion di apoyo gubernamental. Un asunto anto di ‘first things first’. Y aki e promer pregunta mester ta: cual ta e (sub)sectornan den cual gobernacion lo mester inverti y cual no? Tanten cu ta maneha e asunto como un forma di tene votador contento, gobierno lo keda reparti su recursonan entre tur subsector, envez di scoge esun cu ta duna mihor perspectiva. Pa pone e asunto bon cla: fuera di produccion di webo, otro forma di produccion di proteina animal no mester ta prioridad. E motibo ta cu e importacion di cuminda pa animal ta asina caro, cu no ta realistico pa produci carni na un prijs manehable. Cu tin algun experimento cu ta logra temporalmente tene cabez riba awa no ta implica cu nan ta sostenible a mas largo plazo. Tampoco ta viable e produccion di grano basico, cu ademas ta exigi disponibilidad di tereno bastante grandi, algo cu ya no tin y ademas cu tur e terenonan mas fertil di antaño a keda yena cu vivienda. Si ta desea di come maishi ‘rabo (sorgo) anto por importa esey na bon prijs na container for di paisnan den nos region. Pues awor ta e momento pa haci e escogencia corecto pa concentra riba produccion di berdura y fruta di calidad, cu ta un necesidad grandi den comunidad, loke ademas ta evita e problema di tereno grandi pasobra por logra produccion considerable riba tereno chikito, unda ademas e calidad di e suelo no ta relevante pasobra no ta produci cu esey como base.

Un punto importante cu e rapport di SER ta señala ta e obstaculonan cu tin den e maneho di importacion di material pa e sector aki, cu ta topa ainda cu varios asunto na departamento di Douane, unda por ehemplo no a tuma lugar, aparentemente, un actualizacion di e tipo di material cu e sector ta usa y cu lo mester haya un tarifa preferencial. Tambe e medidanan di excension di impuesto cu lo a dicidi faborablemente na nivel di conseho di ministro pero cu no a haya ‘follow up’ administrativo y legislativo. Aki por bisa cu e sector ta bin pega mescos cu hopi otro riba e realidad cu e proceso legislativo ta laga hopi di desea y esey no primeramente na nivel di parlamento. Realmente parlamento ta e ultimo stacion den un proceso largo di preparacion di un sinfin di cambio di ley menor, unda varios biaha no tin practicamente debate extenso, ta cos cu parlamento por pasa como ‘hamerstuk’. Sin embargo, si no ta amplia e poder administrativo pa aumento produccion, hunto cu centenares di otro cambio di ley, produccion agricola tambe ta keda sufri.

Finalmente, e escogencia pa alimento di calidad ta exigi tambe considera algo cu no tabata tema di e rapport, pero si ta relevante. Nos tin un zona economico exclusivo panort di nos isla di 200 miya. Gobierno mester keda inverti den un grupo chikito di piscador cu ta gana nan pan cerca di nos costa cu material artesano, o nos ta bay explota nos recursonan natural aki di forma mas empresarial? Si ta asina dificil pa logra produccion animal riba tera, salvo produccion di webo, pakico no ta explora posibilidad di produccion di proteina animal for di lama? Gobierno no t’ey pa satisface solamente e diferente gruponan den comunidad cu nan proyecto, mester por pensa ‘mas grandi’ y asina di mes tambe yega na un nivel mas halto di abastecimento local alimentario. Unico problema ta: esaki ta e parti mas dificil di goberna…