Ministro Hugo de Jonge (CDA), desde 5 di september 2023, banda di su cartera di Vivienda Popular y Ordenamento Teritorial (Volkshuisvesting & Ruimtelijke Ordening), ta encarga tambe cu entre otro Asunto di Reino, a duna recientemente contesta na varios pregunta di parlamento Hulandes, Tweede Kamer den e caso aki, unda el a referi entre otro na e estado di asunto encuanto e negociacion cu gobierno di Aruba, pa loke ta e temanan supervision financiero y e condicionnan pa e repago di e prestamo cu Aruba tin pendiente.

De Jonge a informa cu en principio e ta habri pa acepta loke a bin ta yama e ‘solucion hibrido’ unda parti di e acuerdo por bay den un ley di Reino y parti por regla den e ley di Aruba (LAft). Sin embargo, e ta bisa cu en todo caso e normanan di presupuesto y e papel di CAft mester ta regla den e ley di Reino: “Pa por yega na un refinanciamento cu un porcentahe di interes faborable temporal, mi a anuncia na Aruba cu mester tin un compromiso administrativo promer cu 1 di december riba e inclusion aki (den LAft; red.) y pa 1 di januari mester tin na vigor un cambio di LAft (e ley di Aruba di supervision financiero di 2015; red.), asina cu e supervision ta garantiza desde 1 di januari 2024.”

Ministro De Jonge ta referi aki na e cambionan cu a acorda entre Hulanda y Aruba na nivel di gobierno den e Protocol di november 2018, unda entre otro e normanan pa presupuesto lo mester a keda aproba pa Staten den e LAft. Na 2019 esey no a tuma lugar; na su lugar a bin cu cambio riba iniciativa di fraccion di partido MEP, pa elimina supervision di gobierno di Reino mediante un cambio di e ley di Aruba, unda a pone den e ley unda ta aparece “Rijksministerraad” na su lugar “Staten di Aruba”. E cambio di ley a keda aproba pero nunca a bin na vigor. Mientras nunca a duna un clarificacion riba esaki, lo mas probable tabata cu Gobernador a haya instruccion di gobierno Hulandes pa no firma e ley modifica. Loke tambe a crea sorpresa cerca experto den e materia ta cu gobierno di Aruba no a inicia un procedimento contra Gobernador pa no a firma, loke den caso di berdadero negacion lo mester a tuma lugar, segun e Reglamento pa Gobernador (Reglement voor de Gouverneur), articulo 21. Esaki ta indica cu no tabatin presentacion na Gobernador di e ley aproba, y cu gobierno di Aruba, mas specifico Promer Ministro Wever-Croes, a keda cu e ley, cu un status oficial desconoci.

Capitulo nobo pa LAft

Awor ta resulta cu gobierno Hulandes ta bin back riba e asunto di e cambionan cu a acorda den e Protocol d 2018 cu Aruba nunca a pasa den Staten. De Jonge:”Den e protocol aki tabata acorda cu Aruba lo a procesa e normanan inclui den e protocol den e LAft. Te awe esey no a tuma lugar. Cu Aruba en pugna cu acuerdonan den un protocol por scoge pa no adapta e LAft, ta subraya e fragilidad di confianza den e instrumento di LAft. Sin norma pa presupuesto den e LAft, esaki no ta cumpli cu e requisitonan cu ami lo a pone pa un ordenanza o ley cu lo mester contene e cuadronan pa supervision financiero. Sin norma anto tin poco di supervisa. Pasobra e di dos protocol aki ta vence na fin di e aña aki, sin cambio den e LAft entrante 1 di januari 2024 no tin norma pa presupuesto vigente pa Aruba.”

De Jonge ta señala otro problema cu e ley di Aruba pa supervision: “Un segundo problema cu e confianza den e LAft ta e diferencia entre un ordenanza (landsverordening) y un ley di Reino, cu un ordenanza por ser cambia unilateralmente pa Aruba y cu un presupuesto en teoria por ta den conflicto cu e LAft, pasobra nan ta di igual nivel huridico. Tumando na cuenta e volumen di e refinanciamento y e peso di e debe di Aruba cerca Hulanda, Hulanda ta haya cu esaki ta demasiado fragil. Pesey a inclui un ley di Reino di supervision financiero como condicion pa refinanciamento cu un porcentahe mas faborable pa Aruba.”

Nota di redaccion

E contesta aki ta duna mas claridad den e situacion actual, incluyendo loke mester sucede, segun gobierno Hulandes, promer cu 1 di december proximo. Como cu aparentemente ta anticipa cu yega na un acuerdo tocante e modelo ‘hibrido’ pa reparti responsabilidad entre ley di Reino y ley di Aruba por tuma mas tempo, De Jonge ta señala e necesidad di ainda haci e cambionan necesario den e LAft, cu nunca a tuma lugar. Palabra ta parce awor na gobierno di Aruba.