Durante un conferencia di prensa ayera mainta, Fundacion Parke Nacional Aruba (FPNA) a anuncia e reintroducion di e parha extinto Yellow-Shouldered Amazon, localmente conoci como Lora, back den naturalesa di Aruba.

Tabata 25 Lora cu a sobrevivi nan traficacion ilegal via lama pa Aruba hunto cu otro animalnan na 2022. Di esakinan, a laga e prome 9 Lora liber den Aruba su naturalesa na Parke Nacional Arikok, como parti di su plan di reintroduccion. FPNA ta bay laga e resto di e Lora bula bay na dos diferente ocasion den proximo 2 siman.

Giancarlo Nunes di FPNA a splica cu e reintroduccion di e Lora ta parti di FPNA su “Species Conservation & Reintroduction Program” cu tin como meta rehabilita y reintroduci bestia nativo den naturalesa di Aruba y establece un populacion cu por sostene nan mes na Aruba pa e proximo decadanan.

Den futuro tambe ta bay enfoca ariba e parha Prikichi, cu tambe ta bayendo atras na Aruba. E intencion tabata pa cuminsa cu e programa di Prikichi prome, pero door cu e Loranan aki a drenta, a dicidi di sigui cu e Loranan aki prome y despues sigui pa e Prikichinan.

E intencion ta pa e Loranan yega un poblacion sano den naturalesa cu por sostene su mes. Esey kiermen 250 pareha di Lora cu ta bezig ta broei den naturalesa. “Esey ta nos meta den futuro, pa nos yega 250 pareha di Lora cu ta broei,” el a indica.

Pero esaki ta bay dura basta tempo, el a indica, pasobra e Loranan cu tin aworaki ta un aña y mei bieu y Loranan ta cuminsa reproduci despues di shete aña.

Nunes a splica cu un poblacion di 25 Lora no lo por yega na e meta di 250 pareha di Lora den futuro. P’esey ta busca otro opcionnan, entre otro, rescata Lora y trece Lora rehabilita di afo pa asina por engrandece e poblacion di e Loranan aki.

E Lora (Amazona barbadensis) ta localmente un especie extermina na Aruba for di aña 1947, pero semper a keda cu un luga significante den e herencia ecologico y cultural di Aruba y den curason di comunidad. E Lora ta conoci pa ta hopi social y inteligente y e temponan aya, localnan por a goza di mira nan bula den naturalesa di Aruba te ora cu nan a bira extinto.

Poblacion di e Lora ta existi na areanan isola na Boneiro y Corsou, como tambe na algun parti nort di Venezuela y islanan di Margarita y La Blanquilla. E Lora a wordo evalua pa ta riba e “IUCN Red List of Threatened Species” na aña 2021, pero ta calcula cu e poblacion den naturalesa actual ta menos cu 10,000. Pa Aruba specificamente, e Lora ta protegi pa ley bao Ordenansa di Naturalesa, (AB 1995 no. 2, Art. 4 /AB 2017 no. 48).

Tin hopi menasa pa e poblacionnan di Lora y mayoria di e menasanan aki ta di origen humano (Birdlife International 2017, Silvius 1991). Pa Aruba particularmente, e extincion di e Lora ta debi na caceria ilegal pa bendemento como mascota, y matamento di e lora pa motibo cu e ta wordo considera un plaga pa agricultura (Voous 1983).

Nunes a remarca cu fuera di e menasa di origen humano,otro menasanan local serio ta especienan manera pushi y djaca, y contrario di creencia popular, e Boa no ta e causa principal pa e desaparicion di e Lora na Aruba, door cu e Boa a wordo ‘introduci’ riba e isla den añanan 1990.

E Boa no ta ser considera e menasa di mas grandi pa motibo cu nan tin limitacion den cuanto nan por come compara cu otro bestia di ‘sanger cayente’ y tambe investigacion ta mustra cu mas y mas e Boa ta ser encontra den areanan urbano compara cu den naturalesa. Un otro menasa cu a contribui na e extinsion di e Lora ta e desaparicion di nan habitat causa door di rosamento pa desaroyo.

E Lora tin un funcion ecologico importante, particularmente den distribuimento di simia den naturalesa, contribuyendo na engrandecimento di Aruba su flora y fauna cu na nan turno, ta sostene un esencia mas amplio di e bida salvahe. Pa e motibo ey, e reintroduccion di e Lora no ta solamente importante pero tambe necesario pa asina habitatnan local por beneficia di dje, pa engrandece biodiversidad, y contribui na e salud general di e sistema ecologico di Aruba.

Pa alcansa e meta di tin un poblacion cu ta sostene su mes na Aruba, FPNA lo ta tumando e accion di conservacion necesario cu ta inclui haci investigacionnan cientifico, monitoreo, campañanan di conscientisacion, crea materialnan di educacion y envolvi e comunidad di Aruba, mientras ta keda boga y pusha pa desaroyo di maneho y implementacion pa asina proteha e Lora y otro parhanan nativo.

Mitigacion di e menasanan causa pa accion humano ta hopi importante. Pa cu esaki, FPNA a cuminsa cu un campaña di conscientisacion nacional pa educa e comunidad di Aruba riba e importancia di proteha e Lora. Tambe FPNA lo ta desaroyando materialnan di educacion cu lo wordo comparti cu e comunidad di Aruba specialmente na e scolnan.

Como parti di e reintroducion, FPNA lo sigui cu su esfuersonan pa provee e Lora cu un habitat adecua y proteha y pa cu esey FPNA na e mesun momento ta trahando riba otro accionnan di conservacion; manera FPNA su programa di ‘Mehoracion di Biodiversidad di Flora pa un Clima Resiliente,’ unda cu ta bay usa matanan nativo pa haci restauracion di habitat, incluyendo matanan cu ta sirbi como cuminda pa e Lora. FPNA tambe ta duplicando su esfuersonan pa cuminsa promove hardin cu ta inclui naturalesa nativo na personanan cu tin un hardin na nan cas.

E Boa ta un especie no nativo na Aruba y ta keda un menasa cu ta imposibel pa elimina door di nan poblacion enorme na Aruba y nan habilidad di reproduci exitosamente. Pero cu esey, tambe investigacion a demostra cu e Boa ya no ta reproduci den areanan di naturalesa protegi y mas bien ta reproduci den areanan urbano cu tin hopi mas disponibilidad di cuminda pa nan. FPNA lo continua cu su accion di maneho pa cu especienan invasivo y lo elimina cualkier Boa cu ser encontra den areanan di naturalesa protegi y sigur den areanan unda cu e Lora a wordo laga liber ‘pa asina purba reduci e impacto riba e Lora’.