Den eleccion 2024 na Merca, e candidato presidencial Donald Trump a campaña cu e lo impone tarifa mas halto pa importacion riba productonan biniendo di varios partner comercial, incluyendo China. Ya cu Aruba ta depende principalmente riba importacion di entre otro, Merca y China, ta importante pa evalua con e cambionan aki den politica por potencialmente afecta economia di Aruba.

Efecto economico di tarifa

Tarifa ta impuesto imponi pa gobierno riba importacion di producto. E companianan (importador domestico) cu ta importa e productonan ta paga e tarifa, sinembargo, den mayoria di caso ta e consumidor di e producto final cu ta carga e costo, a traves di prijs mas halto riba e producto importa.

Usualmente ta impone tarifa pa yuda protege productornan domestico y haci nan mas competitivo, door di haci producto di exterior mas caro. Sinembargo, si productornan domestico mester por ehemplo materia prima pa produci producto di consumo final, e prijs di producto domestico tambe lo aumenta pa motibo di e tarifanan riba e materia prima.

Ademas di aumento di prijs, tarifa tambe ta reduci comercio entre partnernan comercial y ta crea ineficiencia cu por tin efecto negativo riba economia. Boer y Rieth (2024) ta calcula e efecto macro-economico di tarifa y incertidad di politica comercial na Merca usando datonan di 60 aña. Nan documento ta duna evidencia cu aumento den tarifa di importacion tin consecuencia negativo pa Merca marcoeconomicamente. Tarifa ta reduci comercio internacional y inversion domestico na Merca.

Tarifa proponi pa presidente Trump
Na november 2024, presidente electo, Donald Trump a bisa cu e lo impone un tarifa di 25 porciento riba Canada y Mexico, cu ta parce di viola un tratado di comercio liber, y un tarifa adicional di 10 porciento riba cualkier tarifa adicional riba importacion for di China.

Sinembargo, no ta totalmente cla kico esaki ta nifica, ya cu anteriormente el a priminti di agrega tarifa riba importacion Chines di mas di 60 porciento. Desde esey, un cantidad di noticiero a reporta riba tarifanan di Trump, cu diferente reportahe contradictorio. No tin claridad kico exactamente presidente Trump ta bay impone. Sinembargo, durante e prome dia di Trump a cargo el a pospone introduccion di e tarifanan y pa enfoca riba practica comercial inhusto, cu tarifa riba Canada y Mexico pusha pa dia 1 di februari.

Comercio entre Merca y China
Merca, China y Alemania ta e paisnan importador lider na mundo, y e paisnan exportador lider na mundo, maske den diferente orden. E bienes y producto mas comercia ta azeta y combustible, ekipo electronico y makinaria. E volumen di commodities intercambia mundialmente a aumenta dramaticamente den ultimo añanan. E dinamica di comercio entre Merca y China, e dos economia mas grandi, tin implicacion profundo pa mercado global.

Na 2023, e balor total di producto importa pa Merca for di China tabata aproximadamente $450 biyon, haciendo China e fuente mas grandi di importacion Mericano. E productonan mas importa ta ekipo electrico y electronico, sigui pa makinaria, reactor nuclear y boiler. E gruponan aki ta consisti di materia prima necesario pa produccion y/of operacional, haciendo Merca dependiente riba China pa e materia prima aki.

Pafo di e top 10, tin varios otro materia prima importa for di China, manera aluminium, kimico, rubber, palo, piedra, plaster y cement, entre otro.

Merca ta 100% dependiente riba importacion pa suministro di Yttrium, di cual China tabata responsable pa 94 porciento di importacion Mericano di e metal di 2018 pa 2021. Yttrium ta un material suave manera silver y ta ser usa como un aditivo pa aleacion, traha filter microwave pa radar, y como catalisador den polimerisacion di ethylene, un proceso clave den traha un tipo di plastic. Merca tambe ta importa casi tres cuarta parti di su demanda pa componentenan tera raro y metal for di China, cu ta usa den smartphone, camara, hard disk y LED, pero crucialmente den industria di energia limpi y defensa. Germanium y gallium ta mineral pa cual Merca ta depende riba China pa alrededor di 54%, y ta usa nan pa produci chips, panel solar y fiber optics.

Ademas di esey, tin cantidad di producto Mericano traha na China, manera Nike, iPhone, y mas.

 

Importacion pa Aruba
Na 2023, Aruba a importa un total di Afl. 2,750 miyon den producto di exterior. Mita di esakinan tabata importa for di Merca, mientras apenas 5 porciento tabata importa for di China. Producto importa for di China of Mexico y Canada, e otro paisnan riba cual Trump a enfoca, directa- of indirectamente no mester keda afecta pa e tarifa proponi, ya cu nan no ta drenta Merca, unda ta impone tarifa.

E tipo di producto cu por keda afecta pa tarifa ta e productonan cu ta usa materia prima importa pa Merca pa fabrica un producto final na Merca. E prome tipo di producto cu ta resalta ta vehiculo di motor. Na 2023, 30 porciento di tur vehiculo a keda importa for di Merca (Afl. 65.9 miyon). Vehiculo arma na Merca ta usa metal y parti for di China y Mexico, indicando un aumento den costo si ta impone tarifa. Loke por materialisa ta un substituto di importacion pa Aruba riba vehiculo, como un reaccion na e aumento den costo di vehiculo Mericano. E ora e efecto riba economia di Aruba ta limita, ya cu un vehiculo como medio di transporte na su base ta substituible. Un KIA y un Ford, por ehemplo, ta duna e mesun transporte. E diferencia ta e preferencia y potencialmente e luho mara na e tipo di auto.

Makinaria tambe por keda afecta pa motibo di e dependencia riba materia prima Chines pa fabricacion. Importacion di makinaria ta mas prevalente for di Merca (56 porciento) compara cu vehiculo y posiblemente menos substituible, ya cu por ta specialisa pa cierto tarea, loke ta nifica cu e efecto por ta mas pronuncia. Esaki tambe ta e caso pa importacion di ekipo electrico (62 porciento).

Enfocando riba Mexico, for di unda Merca ta importa un cantidad substancial di cuminda: Na 2023, Mexico a suministra 63 porciento di importacion di berdura na Merca y 47 porciento di fruta y noten. E fruta y berdura aki no ta ser usa solamente den nan forma natural, pero tambe ta transforma den algun manera, por ehempel, bleki of frozen. Aruba ta importa mas cu mita (56 porciento) di su producto di cuminda total for di Merca. E introduccion di tarifa riba Mexico mas probablemente lo influencia e prijs riba importacion di cuminda na Aruba for di Merca.

Sentimento di importadornan local

Importadornan local a ricibi un cuestionario cortico riba nan opinion riba e politica di tarifa di Trump. E sentimento general ta mixto. Mientras tur encuestado a indica cu ta na altura di e noticia di tarifa, apenas un minoria a bisa cu lo aumenta nan costo of cu nan no ta sigur di e influencia di e tarifa riba nan costo. Es mas, mayoria no tabatin un strategia planea, cual ta logico si nan no ta mira e politica como un menasa na e costo di haci negoshi. E dos strategia menciona pa e minoria tabata evita importacion di producto Chines, y switch na un proveedor no-Mericano pa e productonan afecta pa e politica di tarifa.

Diversificacion di paisnan di importacion
Pa cuminda y otro mercado, a identifica pa importacion por ehemplo Colombia, Republica Dominicana, Panama y Suriname. Maske varios compania mayorista na Aruba ya ta importa den un cantidad limita for di e paisnan menciona, ainda tin algun barera cu mester resolve, manera transporte, regulacion di Aduana, etc. Cu e paisnan aki, Aruba tin un MoU, cu no ta discutiendo y implementando actualmente.

Mester monitoria e tarifanan proponi pa Trump cautelosamente, y mester intensifica e combersacion cu e paisnan menciona pa asina identifica posible solucion y aumenta importacion.