Riba 10 di juli 2024, Colegio di Supervision Financiero di Aruba (CAft) a ricibi e prome modificacion presupuestario stipula (begrotingswijziging, BW) di Aruba. Dia 8 di augustus nan a publica nan conseho tocante esaki, cual tambe nan a manda pa minister di Finanzas, Xiomara Maduro.

CAft ta indica cu pa 2024, e BW ta mustra un surplus di financiamento pa e sector colectivo di 211 miyon florin, cual ta igual na 2.9% di e producto nacional bruto (GDP). Di e manera aki, Aruba ta cumpli ampliamente cu e norma presupuestario di e saldo di financiamento di e sector colectivo cu tin como minimo 1% di e GDP. E stipulacion oportuno di e prome modificacion presupuestario, CAft ta resalta, ta fortalece e desempeño di e derecho presupuestario di Parlamento.

Tocante e OBW, CAft a duna varios recomendacion pa percura cu e presupuesto lo ta conforme cu LAft. Aruba no a sigui ningun di e recomendacionnan aki y debi na esaki, CAft ta subraya, e BW no ta cumpli cu tur e normanan di LAft.

Nan ta menciona como ehempel, cu no ta aplicando e normanan presupuestario completamente conforme cu LAft, tocante e debe, nan ta indica, solamente ta aclarando e desaroyo di e debe di e pais, y no di henter e sector colectivo.

Ademas nan ta indica cu falta un splicacion tocante di e manera cu por emplea e surplusnan cerca e sobra entidadnan di e sector colectivo pa reduccion di debe y por ultimo, nan ta señala cu den e BW ta presenta e desaroyo di e gastonan di personal solamente riba nivel di e pais, mientras e norma ta defini di manera mas amplio den LAft.

Pa loke ta trata e normanan presupuestario y resultadonan positivo inespera, CAft ta splica cu den e BW, no ta destina e resultadonan positivo inespera completamente pa likidacion y inversionnan adicional. Ta presupuesta resultadonan positivo inespera di 79 miyon florin pa e pais. Esakinan ta ingresonan adicional cu ta sigui di e crecemento economico y/of realisacion mas halto di loke a supone den e presupuesto.

Pa e resto di entidadnan di e sector colectivo ta anticipa un resultado mas halto cerca Algemene Ziektekostenverzekering (AZV). Esaki ta un resultado positivo inespera di 19 miyon florin. Cu esaki, CAft ta indica, e resultado positivo inespera den e sector colectivo ta aumenta te un total di 98 miyon florin.

Sinembargo, CAft ta señala cu den e BW ta aloca 95 miyon pa inversionnan y likidacion adicional na 2024. Pues aki tin un diferencia di 3 miyon florin.

CAft ta sigui splica cu pa garantisa cu tin trankilidad den e proceso presupuestario, conforme LAft e crecemento mester keda cubri den e marco di gastonan (separacion di ingreso y gasto). Compara cu e presupuesto, nan ta indica cu e gastonan ta aumenta cu 13 miyon florin. E aumento aki, nan ta splica, ta debi principalmente na eleccionnan di maneho, entre otro e indexering di salarionan pa e personal di gobierno.

E crecemento aki ta keda cubri parcialmente den e marco di gastonan. CAft ta resalta cu Aruba ainda mester haya cobertura pa 13 miyon, sea pa medio di realocacion of pa medio di gasto structural. CAft ta spera cu den e najaarsnota lo tin mas aclaracion di e budgetnan, y cu na e momento ey por regla e cobertura. Nan ta remarca cu considerando e gasto gasto structural den e partida bienes y servicionan, esaki mester ta posibel.

Pa loke ta trata e debe, CAft ta indica cu nan no por comproba di ki manera e debe di henter e sector colectivo ta desaroya. Nan ta splica cu e nocion di debe den LAft ta relata na henter e sector colectivo, sin embargo, den e BW solamente ta aclaria e desaroyo di e debe di e pais.

CAft ta señala cu conforme e BW, e debe di pais Aruba na final di 2024 lo ta 5.393 miyon florin, cual ta igual na 73% di e GDP. Esaki ta un mehoracion di mas cu 4% compara cu e presupuesto. E mehoracion aki, nan ta indica, ta consecuencia tanto di e crecemento economico mas halto como di un surplus di financiamento anticipa cu ta mas halto. CAft ta encurasha Aruba pa presenta e desaroyo di debe di e sector colectivo mas pronto posibel, y ta aplaudi e promesa di gobierno di incorpora esaki den e najaarsnota.

CAft ta sigui splica cu LAft ta prescribi cu henter e surplus presupuesta di e sector colectivo mester wordo destina pa reduccion di debe. Na 2024, Aruba lo mester likida 567 miyon florin. Cu e BW, nan ta resalta, Aruba ta baha e necesidad di financiamento aki te 402 miyon florin. Esaki ta significa cu ta financia 165 miyon cu recursonan propio.

CAft ta mustra riba e hecho cu por likida un suma substancialmente mas halto cu recursonan propio, teniendo na cuenta e surplusnan di 111 miyon florin cu a ser realisa caba cerca AZV y SVb na 2023.

CAft ta señala cu lo mester refinancia 111 miyon florin menos den 2024, loke ta significa cu ta spaar aproximadamente 8 miyon na gastonan di interes anual. Nan ta remarca cu ta keda importante baha e debe, teniendo na cuenta e gastonan di interes cu ya caba ta halto y e riesgo di interes cu Aruba ta exponi na dje debi na e tarea di refinanciamento den e añanan binidero.

Nan ta indica cu Aruba mester yega na palabracionnan cu e resto di e entidadnan colectivo mas pronto posibel, pa asina e surplusnan por keda utilisa pa likidacion di debe. CAft ta splica cu pa algun entidad ya caba ta existi un sistema pa e surplusnan wordo inverti back den e pais, por ehempel pa medio di pagonan di dividendo. Cerca otro entidadnan, manera AZV y Sociale Verzekeringsbank (SVb), e surplusnan substancial pa aworaki ta keda cerca e entidadnan aki.

CAft ta supone cu riba termino cortico gobierno lo yega na palabracionnan pa asina por cumpli cu e normanan di LAft riba e punto aki. Nan ta resalta cu nan ta dispuesto pa duna conseho den e marco aki.

Pa loke ta trata gastonan di personal, CAft ta destaca cu nan no por comproba di ki manera e gastonan di personal conforme e definicion di LAft ta desaroyando. Nan ta splica cu den e BW a inclui un suma di 484 miyon florin pa e gastonan di personal. Esaki, nan ta señala, ta e gastonan di personal den sentido reduci. E norma manera ta prescribi den LAft ta relata na e gastonan di personal den sentido amplio. E norma aki ta prescribi cu for di 2027, e gastonan di personal por aumenta te un maximo di 10% di e GDP.

Aunke e limite aki ta wordo aplica for di 2027, CAft ta remarca cu ta importante pa presenta di ki manera e gastonan di personal ta desaroya for di 2024 na caminda pa 2027. Esaki vooral ta importante awor cu den e BW ta aumenta e salarionan den gobierno y enseñansa.

Por ultimo, CAft ta resalta cu a pesar cu e situacion presupuestario di Aruba a mehora considerablemente, CAft ta conclui cu e BW no ta cumpli suficientemente cu e normanan inclui den LAft, y pa e motibo ey ta reitera su recomendacionnan anterior cu a keda inclui den e conseho tocante e presupuesto.

E recomendacionnan aki ta inclui: aplica e reglanan presupuestario corectamente y percura cu e gastonan aumenta cerca e gastonan di personal y subsidionan ta keda cubri pa medio di gasto structural of pa medio di realocacionnan den otro partida na e banda di gastonan di presupuesto.

Usa e resultadonan positivo inespera den e pais y den e entidadnan cu ta resta di e sector colectivo pa likidacion y inversionnan adicional.

Fortalece e documentacion necesario pa e gastonan di personal pa por verifica cu esakinan ta cumpli cu e norma di gastonan di personal stipula den LAft.

Usa e debe total di e sector colectivo pa calcula e ratio di debe, conforme e definicion den LAft. Y por tulimo, yega na palabracionnan cu e resto di entidadnan di e sector colectivo, conforme LAft, pa asina e surplusnan cerca e entidadnan aki tambe por wordo usa pa likidacion di debe.