Den e edicion aki di nos column semanal di nos idioma Papiamento nos ta bay riba un tereno no asina comun, cu ta e tereno di concepto cientifico o profesional, por ehemplo di economia. Aki ta unda recientemente nos ta haya nos mas involucra den e tarea di duna un traduccion corecto di un gran cantidad di termino, usa den informe economico na nivel nacional como tambe internacional.
Un caso cu por sirbi bon como ehemplo ta e conocido ‘GDP’ na Ingles, cu ta ‘Gross Domestic Product’. Nos sa mira esaki traduci eroneamente como ‘Producto Nacional Bruto’. Pakico e ta incorecto? Pasobra ta existi banda di esaki tambe un ‘Gross National Product’ cu no ta mesun cos. E ‘GDP’ ta referi na e produccion di beneficio economico dentro di e teritorio nacional, mientras e ‘GNP’ ta inclui banda di esaki beneficio cu ciudadano a adquiri cu actividad economico fuera di e teritorio nacional. Kico haci den e caso aki? Nos ta scoge pa sigui e formula di Spaño: Producto Interno Bruto (PIB). Y pakico no sigui e formula Ingles, usando ‘domestico’ envez di ‘interno’? E palabra ‘domestico’ ta existi den nos vocabulario oficial, pero como cu no tin un splicacion acerca, nos no sa e motibo di su introduccion den e vocabulario. En principio ‘domestico’ ta relaciona na bo ‘domicilio’, bo cas o vivienda. Esaki ta trece nos den Spaño na e ‘empleada doméstica’, un profesion ampliamente conoci cerca nos. Tambe un ‘animal domestico’ cu ta un animal cu a cria na cas, hunto cu humano. Tambe, den e caso aki relevante: ‘economía doméstica’, como tambe ‘gasto doméstico’, cu ambos refiriendo na e economia di cas, di hogar. Spaño no conoce un uso di e concepto ‘doméstico’ como algo aplica na economia nacional, mientras cu Ingles si conoce esaki. Nos escogencia pa ‘interno’ envez di ‘domestico’ ta basa riba e consideracion cu e ta duna mayor claridad di kico e ta representa y ademas nos tin e tendencia, casi natural por bisa, pa busca na promer momento cerca e idioma cu ta mas cerca di nos.
‘Saldo’ o ‘balance’?
Cu e escogencia menciona nos no ta ignora e hecho cu idioma Ingles tambe tin su influencia den nos Papiamento, entre otro via vocabulario profesional y cientifico, cu ta algo natural tambe. Loke si mester tuma na cuenta ta cu por ta existi caba un termino di uso comun cu tin otro origen. Atrobe, un ehemplo: e diferencia entre ‘saldo’ y ‘balanza’ (‘balansa’). For di contabilidad Hulandes y Spaño nos a haya, anteriormente caba, e termino ‘saldo’ pa indica e suma cu ta aparece riba un cuenta como e montante cu e persona o entidad tin disponible riba nan cuenta. Via e influencia, specialmente den mundo bancario, nos a adopta tambe e ‘balance’ di Ingles, loke na Hulandes (balans) y Spaño (balanza, balance) ta den uso pa e presentacion di e cifranan di activo y pasivo, cu finalmente ta mustra un ‘saldo’ positivo o negativo. Den idioma Ingles ta usa ‘balance’ den ambos caso, tanto pa e balanza den contabilidad como pa e saldo positivo o negativo. Tambe ta usa esaki pa por ehemplo e balanza comercial (handelsbalans) cu ta e presentacion di tur loke un pais ta exporta y importa, di bienes y servicio. Na Ingles e ‘trade balance’ ta duna un ‘positive or negative balance’, pa nos un poco confuso. Kico ta sabiduria anto den esaki? Nos no t’ey pa dicta un opinion, solamente nos ta expresa un opinion cu segun nos ta bon fundamenta y cu ta duna maximo claridad, y finalmente ta basa tambe riba loke nos a hereda di e practica di nos propio idioma. Por lo tanto nos ta mantene un distincion entre ‘saldo’ y ‘balanza’.