Den nos edicion di awe di nos column semanal tocante Papiamento nos ta dirigi atencion na e proceso cu ta tuma lugar ora ta cuminza usa palabra di otro idioma, pero no ta mantene su forma di skirbi y/o pronuncia original. Esaki ta un fenomeno universal di adaptacion cu no ta algo exclusivo di idioma relativamente ‘nobo’ manera Papiamento, cu a surgi algun siglo pasa durante colonizacion di diferente teritorio riba continente Americano. Por ehemplo, den cierto sentido por bisa cu e idioma di mayor importancia den comunicacion mundial, Ingles, tambe ta producto di un proceso similar, unda a surgi un mezcla di idioma original di e isla, cu e Frances di e ocupadornan di tanto siglo pasa. A adopta e terminologia Frances, cu na su turno tin su origen den Latin, pero e forma di skirbi y pronuncia a tuma su propio rumbo. Asina den nos Papiamento di awendia nos tin un cantidad considerable di palabra cu ta origina den sea Portugues o Spaño, cu a haya nan propio ‘toque crioyo’ cerca nos. Nos ta haci un distincion aki entre palabra cu ta origina den e dos idiomanan aki y e otronan manera Hulandes y Ingles, principalmente pasobra e cambionan den pronunciacion y forma di skirbi den e ultimonan aki ta hopi mas grandi. Esaki logicamente pasobra cu un volumen asina grandi di palabra cu a bin di Portugues y Spaño, esaki a establece tambe con nos idioma ‘ta zona’. Por lo tanto nos hendenan tabata haci cambio mas grandi den e palabranan ey di Hulandes y Ingles.

Ehemplo di palabra adopta y adapta asina ta ‘mainta’, cu no ta parce relaciona directamente cu ‘mañana’, o ‘manhã pero ta relaciona posiblemente cu ‘mañanita’. Por cierto cu e existencia di e variante ‘manita’ na algun distrito tambe por ta indica den e direccion ey. Nos tin tambe ‘marduga’ cu ta e cambio simple di ‘madrugada’. Kedando den e terminonan di orario di dia, nos tin tambe ‘merdia’ cu por ta originalmente tanto di ‘mediodia’ o di ‘meio-dia’. Como cu e ta un palabra asina clave den e promer encuentro entre idioma, nos ta inclina pa pensa cu e ta pertenece na e herencia Portugues. Otro palabra modifica cerca nos ta ‘troce’ cu ta bin di ‘torcer’ cu ta existi tanto den Spaño como den Portugues.

Awor algun ehemplo di verbo unda e cambio den nos forma di skirbi y pronuncia por ta origina den e hecho cu tabata scucha e forma den ‘subjuntivo’ di Spaño o Portugues. Nos tin ‘absorba’ mientras e verbo na Spaño ta ‘absorber’ pero e forma den subjuntivo ta ‘absorba’. Igualmente nos tin ‘proteha’, posiblemente ta bin di ‘proteja’ mientras e verbo ta ‘proteger’. Remarcable ta cu awendia e ‘protege’ tambe ta ser scucha mas den nos Papiamento, aparentemente bao influencia contemporaneo di Spaño.

Un caso particular ta e verbo ‘purba’, di Spaño ‘probar’, cu nos a yega di trata den un anterior articulo basta tempo pasa. Aki nos ta haya nos cu e fenomeno cu ta existi e variante ‘crioyo’ (‘purba’), cu ta significa ‘trata’, haci un intento, esfuerzo. Pero tambe nos tin e verbo original den ‘proba’ den e sentido di ‘duna prueba’ di algo. Awendia a surgi tambe e version di e verbo ‘prueba’ como sinonimo di ‘proba’. Anteriormente ‘prueba’ tabata existi solamente como sustantivo. Remarcable ta cu den e caso di e verbo ‘aprobar’ no a tuma lugar ningun cambio crioyo y ‘aproba’ no ta cambia pa ‘apurba’ o algo por el estilo. Igualmente otro palabra relaciona manera ‘aprobacion’, ‘probable’ (probabel) y ‘probablemente’ a keda sin ‘toque crioyo’.

Por ultimo e palabra ‘baila’ o ‘balia’. Originalmente tabata bisa y skirbi ‘balia’. Cierto evolucion a tuma lugar mas recientemente unda ‘balia’ a bira ‘baila’. E sustantivo semper si tabata ‘baile’. Sin embargo, a mantene e verbo ‘balia’ por ehemplo pa expresa cu un persona a logra gaña bo: “Mi a ker’e, pero el a balia mi.”

Pregunta ta keda pakico den cierto caso e proceso di ‘crioyiza’ un palabra ta tuma lugar y otro no. Posiblemente tabatin diferente momento den historia di adopcion, unda cierto variante di mesun origen a drenta nos idioma hopi despues. Ademas, den e proceso di adopcion hende no ta haci analisis di idioma formal y no ta pasa pa adopta inmediatamente e palabranan relaciona di mesun origen. Semper e proceso ta cuminza cu un persona cu ta usa e palabra pa promer biaha, e ta haya acogida cerca otronan y de repente e ta bira parti di e idioma crioyo. Den e proceso di copia ey algo por bay robez y cu un persona ta ‘traha su propio variante’. Esey ta dificil pa averigua.