Den edicion di e siman aki di nos column tocante nos idioma nacional atencion pa forma di cortesia den comunicacion, cu por cierto ta laga nos mira algo realmente special den nos idioma. Pero promer cu esey, algo di forma di cortesia en general. Den cualkier idioma ta existi forma di cortesia pa comunica cu un persona, sigur ora ta trata di un persona cu segun norma social y cultural merece cierto consideracion pa nan posicion mas halto, of ora ta trata di un persona menor den comunicacion cu un persona adulto. E idiomanan cu mas nos ta maneha banda di Papiamento, esta Hulandes, Spaño y Ingles tur tin nan forma di atende e asunto aki cu nan forma di cortesia. Por ehemplo, Hulandes conoce e forma di cortesia ‘U’ banda di e ‘jij’ pa uso mas comun pa atende e segundo persona. E forma di cortesia ta bay hunto cu e verbo den e forma cu ta coresponde cu e tercer persona (U heeft). Cortesia na Hulandes ta exigi cu bo ta dirigi palabra na un persona desconoci, o un persona cu ta considera di ta mas halto den prestigio pa algun motibo, cu e forma ‘U’. Na Ingles ‘you’ ta di uso general, pero e forma di cortesia ta tuma lugar di otro manera, por ehemplo a traves di añadi un titulo cu ta expresa esaki: Madam, Sir, despues di cual e ‘you’ ta sigui, pero ta diferente cu si bo a usa e ‘you’ so… Na Spaño nos tin otro situacion, unda si tin un distincion clave entre e segundo persona ‘tu’ y e forma di respet ‘Usted’. E persona ultimo aki ta ser trata, den maneho di verbo, como e tercer persona (mescos él, ella). Similar na Spaño den idioma Portugues tin e distincion entre ‘tu’ y ‘vôce’, como segundo y tercer persona, respectivamente.

Awor nos Papiamento. Con nos ta maneha dirigi palabra na un persona cu pa algun motibo merece nos respet? Nos no conoce e distincion manera Spaño y Portugues y banda di ‘Abo’ o ‘Bo’ nos ta usa e forma di añadi un titulo na loke nos kier bisa, promer cu nos eventualmente usa e ‘bo’ pa dirigi palabra na e persona. Den pasado mas cu awendia tabata inimaginable cu bo ta bisa ‘bo’ di cualkier manera den un frase unda respet ta exigi. Esaki tabata hiba tin ora na situacion casi comico, unda ta dirigi palabra na un hende usando su nomber, si bo conoce esey anto. Ora por ehemplo na trabao ta usa e nomber di un persona cu merece respet, pasobra e ta bo hefe, ta keda ripiti e nomber cuanto biaha esaki ta necesario. Nos ta haya un frase manera: “Carlos, mi kier a puntra Carlos si mi por a sali mas tempran awe; claro solamente si Carlos ta haya ta bon.” E mesun tipo di repiticion aki nos ta haya tambe ora tabata trata di un persona cu bo no conoce pa nomber, pero ta dirigi palabra na e cu ‘señor’, ‘señora’ ‘shon’, ‘meneer’.

Awendia nos a bira un poco mas flexible den maneho di esaki, aunke e forma di respet a keda. Loke nos ta haci ta cu ta combina e forma di respet cu uso despues den e frase di ‘bo’, cu e ora anto no ta considera un falta di respet. Ehemplo, den un tienda: “Señora, bon dia, nan ta atende bo caba?” Pero, dependiendo un poco di e situacion, por ehemplo e diferencia di edad entre dos persona, por ta cu esun cu ta atende ta opta pa mantene e forma antiguo di keda ripiti e ‘Señora’: “Señora, nan ta atendiendo Señora caba? Sino mi mes lo atende Señora.” E forma di optimo respet aki ta keda hopi den uso unda ta trata di comunicacion cu persona di edad, cu lo aprecia tambe cu ta dirigi palabra na nan asina, pasobra nan ta mas custumbra cu e bon tradicion aki.

Pa termina, algo tocante origen di e ‘bo’ o ‘abo’ den Papiamento. Esaki ta di origen Portugues y/o di Spaño antiguo. Otro idiomanan cu ta origina den Portugues ta comparti e ‘Abo’ y ‘Bo’ cu nos, motibo pa pensa cu el a inicia ey. Di otro banda, den Spaño antiguo tabata conoci e forma di ‘Vos’, cu a desaparece for di Spaño, mejor dicho di Castellano, pero ta den uso ainda den hopi pais Latinoamericano, manera Argentina y varios pais Centroamericano. Den Spaño a keda si e forma plural ‘Vosotros’ cu curiosamente no ta di uso na America Latino, unda ta usa mas tanto ‘Ustedes’ pa e tercer persona plural. Idioma semper tin su cosnan peculiar, y interesante.