Den nos edicion di e siman aki atencion pa un tema cu regularmente ta bin dilanti den conversacion den seno familiar, entre amigo y otro ambito social, y esey ta e diferencia pero tambe e similaridadnan entre e diferente variantenan di Papiamento. Te awor nos no a dedica tanto atencion na esaki, un poco pasobra masha facil nos ta den un conversacion polemico cu no ta yuda pa realmente brinda claridad encuanto nos diferencia pero mas ainda tocante e similaridadnan cu nos ta comparti.

Den cualkier debate ta pone mas tanto enfasis riba loketa separa nos, por ehemplo diferencia den vocabulario, palabra pa cual na otro isla ta usa prioritariamente otro palabra. Si, ta berdad cu ta existi diferencia, pero cuanto realmente nan ta, en comparacion cu e totalidad di e vocabulario? Un minoria hopi chikito anto! Laga nos simplemente trata tur e diferencianan ey como extra riqueza pae idioma cu nos ta comparti.

Sin embargo, tin un categoria unda Aruba ta sobresali y esey ta cu nos tin un herencia di palabradi origen indigena cu e otro islanan no tin. Esaki no ta tanto den palabra cu ta den uso diario, pero si un cantidad grandi di nomber di lugar cu a keda conserva den nos mapa teritorial. Lamentablemente nos no ta dispone di estudio cientifico pa analiza e origen di e palabranan ey, ya cu esey ta requeri conocimento di e idiomanan indigena di e region. Asina leu nos no ta yega cu e poco hermentnan cu nos tin. Loke si nos por haci y realmente mester haci, ta percura pa e nombernan cu nos tin ta keda conserva. Nos tabatin e caso di Hadicurari cu ta e nomber original di e area banda di Ritz Carlton, cu a cuminza haya e nomber Fisherman’s Huts, loke no ta aceptable; hende di otro lugar no ta bin cambia nomber aki.

Ademas, no ta asina facil ta cambia nomber oficial cu ta den uso riba nos mapanan na Kadaster pa un bon parti di nos historia. Esey nos por ripara na algo otro cu tambe tin un relacion cu e otro islanan. Tin varios nomber riba nos mapa cu tin un spelling Hulandes ainda, mientras den uso diario nos a cambia pa e version Spaño. Esaki ta e caso por ehemplo cu e seronan, cu oficialmente yama, por ehemplo, Seroe Colorado, Seroe Blanco, etc. Esaki ta origina den e tempo cu empleado publico Hulandes tabata ocupa e puestonan mas importante den loke Aruba den e temponan aya tabatin na servicio publico y cu tabata bin Aruba via Corsou.Aki lo a origina e custumber di pronuncia ‘Seru’ loke e ambtenaar Hulandes tabata skirbi asina: ‘Seroe’.

Pa bisa berdad, nos no tin problema cu awendia mas tanto nos ta skirbi ‘Sero Colorado’ pero tampoco nos ta kere cu lo tin pura pa cambia e forma historico di skirbi esaki den documento oficial; esey por keda asina.

Den otro aspecto di nos idioma al contrario nos ta mira cu praticamenteno tin diferencia. Esey ta conta pa cierto asunto basico di nos gramatica, manera e forma di maneha por ehemplo tempo y verbo.Nos sistema di no cambia e forma di e verbo mes, pero indica e diferente temponan poniendo un pronombre dilanti e verbo no ta unico y ta hopi comun den diferente idioma riba continente Africano. Por observa tambe cu e idioma crioyo a base di Portugues di Guine Bissau y Cabo Verde tin e mesun structura ey, cu algun diferencia chikito. Por ehemplo,den e ‘Papiamento’ di Guine Bissau ta usa e pronombre ‘ta’ pa indica algo cu ta di custumber, mientras cerca nos e por indica tanto esey como algo cu ta tumando luger.

Ehemplo: na Guine ta bisa: “Bu ta bai escola?” ora nan kier bisa cu bo ta bay scol, como custumber. Si bo kier bisa cu bo ta na caminda pa scol, ta bisa: “Bu na bai escola?”. Unda nos por distingui un diferencia ta den e forma di pasado cu nos ta aplica; nos ta bisa por ehemplo: “El a bay”, mientras cu na Guine ta bisa: “I bai”. E forma di pasado ta e verbo sin nada su dilanti. Esey den nos Papiamento, por tin su origenden e aplicacion di un forma deriva di Spaño (‘el ha llamado’), ya cu na Portugues no ta usa e verbo ‘haver’ pa esaki, sino e verbo ‘ter’ (tener na Spaño): “Ele tem chamado”.

Esaki por ta indicacion di influencia di Spaño hopi tempran den e proceso di formacion di e idioma, aunke nos no ta tribi di bisa esey cu certeza. Un biaha mas, e recursonan di investigacion ta limita, pero nos lo sigui si.