April ultimo, na Canary Island, ubica na Spaña, miles di persona a manifesta contra un modelo di turismo masivo. E manifestantenan ta sigura cu ta agobiando e archipielago, ademas nan ta pidi pa limita e cantidad di turista y stop loke nan ta describi como desaroyo di turismo sin control, cu ta perhudicial pa medio ambiente y habitantenan. Esaki por ta un punto di atencion pa Aruba siña di e les aki?

E protestanan cualifica den prensa Spaño como algo historico, a produci den ocho isla cu ta conforma e region. Nan ta denuncia cu e modelo di desaroyo turistico sin control a causa aumento di huur di corto duracion y construccion di hotelnan cu ta aumenta costo di vivienda pa residentenan. Sinembargo, nan no ta contra sector turistico, cu ta representa 35% di economia Canario.

Segun datonan oficial, na 2023, 13,9 miyon turista a bishita e islanan principal, esaki ta nifica seis biaha cu e poblacion di e islanan cu ta di 2.2. miyon.

E manifestantenan a señala cu nan kier un modelo sostenibel cu lo tin den consideracion e impacto ambiental, asina como escasez di awa den un clima cada biaha mas caluroso, y eherce menos presion riba e costo di bida y vivienda.

Na 2023, 34% di hendenan di Canary Island tabata den riesgo di pobresa of exclusion social, e di dos cifra mas halto di Spaña despues di Andalucia, segun Instituto Nacional di Estadistica di e pais Europeo (INE).

Hapon ta un otro ehemplo, ayera diferente medionan internacional a publica cu “Hapon kier turismo, pero menos” e pais aki tambe ta luchando contra turismo masivo y nan tabata custuma cu un media di 3 miyon turista, pero e cifra ey a subi te 25 miyon bishitante y pa e aña aki lo por subi te 33 miyon, “demasiado” segun Gobierno a indica.

Na Aruba comparando e situacion cu Canary Island no ta mucho diferente, e frase di “Mas no ta miho” tin un costo na unda e cifranan continuo di turismo ta deteriorando e experiencia turistico di e bishitantenan como e calidad di bida di e hendenan local.

Pa loke ta trata comparacion di densidad y intensidad, Aruba tin 11.451 bishitante pa km², un cifra cu ta supera significativamente e 2.167 bishitante pa km² di Canary Island.

Aruba tin 19.6 bishitante pa habitante pa aña compara cu 7.4 bishitante pa habitante pa ana di Canary Island.

Tanto e densidad como e intensidad di Aruba den comparacion cu Canary Island mester ser interpreta como “señal di alerta grave” segun loke ambientalistanan manera di Aruba Birdlife Conservation ta bin analisando for di lunanan atras.

E “tipping point” di gasto turistico di Aruba, “e punto optimal” a alcansa cu 8 bishitante pa habitante pa aña, e number aki a duplica asina tanto cu awor a yega na 19.6 unda “turismo di Aruba a pasa na un estado di rendimento decreciente” manera Aruba Birdlife Conservation ta sigura.

No obstante, nan ta puntra nan mes kico ta e menasanan clave cu Aruba ta enfrenta cu un modelo di turismo masivo? Degradacion ambiental, uso excesivo di recursonan (storing di coriente), problemanan di gestion di residuonan (RWZI) daño na ecosistema (UTV), presion na mercado inmobiliario cu ta haci cu viviendanan ta menos accesibel pa hendenan local, experiencia di calidad di bida (beachnan yen di hende, contaminacion di zonido, trafico, aumento di costo di bida, sin lubida e perdida di cultura local. “Duna semper prioridad na turismo ta deteriora nos identidad y tradicionnan cultural unico.”

Na januari, nan a bati alarma pa loke ta trata especienan di Aruba, manera Prikichi y Shoco, den un post denomina ‘Ekilibrio perdi den e paraiso’ nan ta señala cu e modelo turistico di Aruba: ta describi cu Aruba un isla den Caribe ta presenta un contradiccion cu ta toca e fibra sensibel tanto di ecologistanan como di economistanan. Conoci pa nan beachnan impresionante y su cultura, Aruba tambe tin un tesoro menos conoci pero igual di significativo: su especie di parhanan unico, e Shoco cu a ser declara simbolo nacional na 2012 y e Prikichi declara como parha nacional di Aruba na 2017. E sub-especie aki endemico awor ta emblema di un crisis urgente di conservacion. E situacion precario di e Shoco y e Prikichi ta un recordatorio duro di e retonan medio ambiental mas amplio cu Aruba ta enfrenta, intervencion humano cu antes tabata leu a bira indispensabel pa nan superviviencia. Programanan di cria no solamente ta beneficioso, sino necesario pa evita nan extincion.

Pa Aruba Birdlife Conservaticon, e tension provoca pa turismo masivo ta cada biaha mas grandi, no solamente pa hende local. Nos bishitantenan tambe ta pidi pa un modelo turistico mas sostenibel.

Pakico Aruba no por siña di Canary Island, Venezia, Barcelona of Amsterdam cu tambe a lanta nan voz contra e modelo di turismo sin control?

No ta ora di considera implementa limitenan di capacidad pa bishitantenan? No ta e lema nobo “Balor riba volumen? Of sector turistico tambe lo mester demostra loke por sucede y lo warda hasta cu lo produci mas dañonan prome cu considera un cambio di direccion serio? Aruba Birdlife Conservation ta puntra.