Manera ta conoci, dia 24 di mei ultimo prome minister Evelyn Wever-Croes a anunica cu Aruba y Hulanda a yega na un acuerdo financiero cu ta habri caminda pa negocia un Rijkswet hibride. E acuerdo financiero aki a wordo firma pa prome minister y pa Secretario di Estado, Alexandra van Huffelen, diamars mainta.

E acuerdo financiero aki cu Hulanda ta delinea bao di cual condicionnan Hulanda lo ta dispuesto pa duna Aruba un fiansa na interes abao no solamente riba e debe di Covid pero tambe riba e debenan bieu y permiti Aruba pa crea espacio pa por inverti un biaha mas.

E acuerdo aki ta habri ta e prome paso pa negociacion di un Rijkswet hibride. Durante un conferencia di prensa dialuna ultimo e mandatario a elabora detayadamente riba kico e solucion hibrido ta nifica y kico ta loke esaki ta trece cune pa Aruba.

Prome minister a splica cu aworaki Aruba tin un ley di supervision, LAft, cu ta den man di Parlamento di Aruba desde aña 2015. Despues cu Aruba a presta hopi placa Hulanda a pone condicionnan riba Aruba y e condicion principal tabata cu e LAft mester stop di existi y mester pasa tur e supervision financiero den man di Reino den un RAft pa asina presta Aruba placa na interes abao.

E mandatario a indica cu Aruba a negocia di aña 2020 te aña 2023 pero no a logra un solucion y na october di 2023 Gobierno di Aruba a bisa Hulanda cu nan no ta acepta elimina e LAft y pasa tur cos den man di un RAft. Asina Aruba a haya un interes halto di 6.9% riba e debe di Covid cu ta pa 20 aña.

Aruba a sigui negocia aunke a firma un acuerdo di refinanciamento na un interes halto y finalmente aworaki a yega na un acuerdo nobo cu ta e acuerdo hibrido 2024. Cu e acuerdo aki Hulanda ta desisti di e idea di RAft y esaki no ta riba mesa mas, e LAft ta keda existi y ta keda den man di Parlamento di Aruba y banda di e LAft ta bin un Rijkswet nobo, un Rijkswet hibrido cu ta duna Hulanda cierto comfort y ta laga Parlamento di Aruba cu e mesun autoridad cu e tin aworaki caba desde cu e LAft ta na vigor desde 2015

“Den e Rijkswet nobo ta bin e definicionnan, pero e normanan mes ta keda den e LAft manera cu nan ta aworaki,” el a señala.

Prome minister a indica cu si Aruba acepta e Rijkswet aki, cual ta un Rijkswet temporal pasobra mester bin cu un exit bepaling cu mester ta “cla y raspa”, y keda cla cu un Rijkswet nobo prome cu mei di otro aña, e interes riba full e debe ta bira 3.4% y e diferencia entre 6.9% y 3.4% ta un balor di 300 miyon florin cu lo mester a paga extra durante 20 aña, of lo mester paga menos, dependiendo di cual di e versionnan gobierno di Aruba scoge pe.

E acuerdo hibrido ta loke tin aworaki riba mesa y cu esaki el a wordo parti den dos; di un banda e LAft ta keda existi y di otro banda ta bin un Rijkswet nobo banda di dje.

E mandatario a splica cu den caso cu no logra yega na un Rijkswet prome cu 1 di mei 2025 e ora e interes ta bay back na 6.9% pasobra no tin Rijkswet, no tin RAft y ta bay back na e posicion inicial unda Aruba tabata para na october di aña pasa.

Cu a firma di e acuerdo e interes ta baha di 6.9% di biaha pa 5.1%, cual ta un interes intermedio mientras nan ta traha riba e Rijkswet. Esaki ta nifica tambe cu 16 miyon florin ta bira disponibel den e caha di gobierno. E extra placa aki, e mandatario a indica, lo wordo inverti den proyectonan importante y tambe den e poder di compra di esnan mas vulnerabel, y pa mira con por alivia e peso di inflacion, a pesar cu inflacion ta bahando.

Pa loke ta trata e siguiente fase di negociacionnan, prome minister a indica cu esakinan ta bayendo bon, pero tin tres punto ainda pa negocia pa por logra yega na un Rijkswet y e tres punto aki ta puntonan principal cu Parlamento a duna gobierno.

Un di e puntonan cu mester negocia ainda ta e normanan. El a splica cu na Aruba tin tres norma, uno ta e norma di 1% surplus, e otro ta e norma di 10% di gasto di salario y e ultimo ta e norma di debe cu mester ta 50% na aña 2040.

El a sigui splica cu nan a acerca IMF pasobra nan ta sinti cu e normanan, a pesar cu ta apenas na december a hancra nan den e ley LAft, no ta yuda Aruba desaroya socio-economicamente.

Prome minister a menciona cu e rapport di Economisch Bureau Amsterdam (EBA) a traha a yega na e conclusion cu e ley di LAft y e protocolnan cu tin cu Hulanda no ta permiti Aruba desaroya socio-economicamente.

Basa riba esey, el a indica, gobierno a pidi IMF pa bin cu normanan cu si ta yuda Aruba bay pa dilanti y unabes esey ta cla ta incorpora esey den e Rijkswet.

Otro punto cu a wordo treci dilanti pa varios persona, incluyendo parlamentarionan cu tin cu tuma decisionnan final, el a indica, ta cu mester bin un definicion “cla y raspa” ki ora ta sali di e Rijkswet aki.

Aworaki e gobiernonan mester sigui negocia, apart di e normanan, tambe e exit bepaling y algun aspecto financiero mas cu mester papia di dje.

Si mira bon loke a palabra aworaki pa bay den e ley di Reino nobo, ta trata di e mesun asuntonan cu tabata aden caba. Den e ley di Reino ta bin definicion di e normanan di presupuesto, di administracion financiero y di forma y operacion di e supervision financiero. E ultimo aki ta significa cu CAft ta keda opera como asesor di tanto gobierno di Aruba como gobierno di Reino.

Tur esey tabata inclui den e propuesta anterior y den e ley di Aruba. Ta parce cu den e negociacion cu a tuma lugar recientemente a yega na un compensacion unda gobierno di Aruba a haya bista riba condicion di prestamo mas faborable, a cambio di bay di acuerdo cu un propuesta pa un ley di Reino nobo, pero esaki ta bin mara na otro condicion, cu tin obhetivo pa garantiza cu lo tin cumplimento di banda di Aruba.

Loke ta nobo den e acuerdo te aworaki ta cu a acorda cu, pa yega na defini e normanan pa presupuesto, lo pidi conseho na IMF a base di un peticion conhunto, cual ta parce un di e puntonan unda no por a yega na un acuerdo, algo cu por a premira ya cu tabatin, por ehemplo, un diferencia den e definicion di gasto di personal manera presenta den e proyecto di ley di Reino, y esun presenta y aproba na Aruba como ley local.

Tin caminda cu Hulanda a suavisa su posicion, pero teniendo na cuenta cu lo tin un ley di Reino, plus un ley local cu no por cambia sin nan aprobacion, ta parce cu Hulanda ta logrando su meta di tin un cuadro legal di supervision igual, of por lo menos similar, pa e islanan.