Desde algun tempo nos politiconan ta trompica riba otro pa splica nos cu nan ta bay full speed den mehoracion y racionalizacion di proceso administrativo den gobierno, bao di e lema “From red tape to red carpet”. Sin embargo, nos ta mira hopi punto di mehoracion simple, sin un señal cu nan ta trahando pa mehora algo.

Un ehemplo: un ciudadano mester renoba su rijbewijs; algo relativamente simple pa haci, lo bo pensa. Pero e realidad ta otro. Pa bo renoba rijbewijs, bo lo mester tin un declaracion medico tocante bo salud, algo cu riba su mes tampoco parce algo asina dificil. Esey riba su mes ta berdad tambe, sin embargo ta bira complica, en realidad pasobra na Aruba no tin atencion pa renoba e procesonan administrativo cu ta costa tempo, y por lo tanto placa, mientras no ta necesario.

Den e caso particular aki, cu ta djis un ehemplo di e tipo di proceso aki, un persona mester acudi na oficina di Post Aruba NV pa cumpra un formulario, cu e medico di cas di e persona mester yena y firma, despues di haci e examen medico corespondiente. Pero pakico e persona no por haya e formulario online, yena esaki asina leu cu ta su responsabilidad, y haya un cita cerca su medico pa e examen requeri? No, e cos no ta bay asina, pasobra e persona… mester paga 8 florin di zegel pa e por haya e formulario… Realmente no tin otro manera pa regla e asunto aki? Pakico miles di biaha pa aña un ciudadano mester bay na Post pa busca e formulario ey? Pasobra, un di nos asina yama expertonan den proceso administrativo lo por bisa: “Gobierno mester haya su oportunidad di cobra su ocho florin di zegel, ta kico bo ta kere, cu ta di biento gobierno ta biba?” No, nos sa, nos tur sa, cu gobierno ta cobra pa tur cos cu ta move pa yega na placa pa por opera. Esey ta realidad di bida y no ta bay pa opone esey. Unico cos ta: gobierno no por ta mas eficiente pa su mes y pa e ciudadano, cobrando tur cos di un solo tiro, na un lugar? Pakico ta bay Post pa paga ocho florin, bay docter pa paga 50 florin pa e consulta, pa despues entrega peticion pa prolonga rijbewijs, pagando otro 50 florin pa haya e documento, cu by the way pronto lo bira 70 florin…

E punto mayor critico cu ta discuti aki no ta cu ta cobra, sino con y na unda. Gobierno(nan) ta papiando añanan largo tocante simplificacion di nan administracion y sistema fiscal, pero nos no ta mira ningun paso tuma pa deshaci di burocracia innecesario, cu ta costa e ciudadano tempo y gobierno placa. Dicon e ultimo aki? Probablemente henter e imprenta, administracion, distribucion y benta di zegel, quizas un par di miyon pa aña, probablemente ta costa gobierno mas cu e ta rindi. Envez di un simbolo di seriedad den administracion publico, un seyo ta birando simbolo di estado retrogado di administracion publico, cu aparentemente a keda pega den metodonan di tempo di Napoleon y antes. No ta mas simple pa elimina e zegelverordening, pone e formulario disponible online, laga e ciudadano download esaki, yen’e y bay cerca su medico cune. Despues ta entrega e peticion na e instancia cu ta emiti e rijbewijs, unda ta incorpora e 8 florin den e prijs final di e rijbewijs nobo. Despues por pensa tambe riba notificacion digital di e examen, directamente di e medico pa e instancia emisor di rijbewijs. Acaso nos ta papiando ‘rocket science’ aki?

Den e mesun sentido nos tin e ridiculez di e peticion pa permiso di estadia pa stranhero, cu tin un seyo di un florin y otro di cuatro, pa despues bo bay paga centenares pa e permiso mes… Hinca e 5 florin di zegel den e prijs final, cla!! Otro ehemplo di e tipo di proceso atrasa aki cu no tin fin di haya nan fin: e prueba di registracion di vehiculo. Pa laga keur bo auto of otro vehiculo, e ciudadano mester un prueba di registracion. Nice, bo ta bay para den rij na un MFA, anto ta yuda bo amablemente pa duna bo copia di e datonan ey di Servicio di Impuesto. “So far, so good,” bo por pensa, pero, pakico anualmente alrededor di 30.000 ciudadano mester bay haci esaki? E mesun pantaya cu a pone na e MFA, por ta poni na DTI tambe, unda di biaha por constata cu tur cos ta OK of no cu e datonan registra. No ta eynan e ciudadano mester bay pa laga keur su auto? No, gobierno ta obliga nos gasta por lo menos 30.000 ora di nos tempo tur aña pasobra nan no tin un nocion di kico significa mehora organisacion? E ambtenaarnan na e MFAnan no mester tin miedo di perde empleo, tin hopi otro trabao mas util pa haci.

Lo tin hende ta puntrando nan mes con por ta cu nos tin un cantidad di loke nos por yama “molester organiza anti-ciudadano” y no ta avanzando den esaki, salvo algun excepcion positivo. E contesta ta simple: no tin un voluntad berdadero na nivel ministerial y parlamentario pa atende e tipo di problema aki. Keda papia di ‘red tape’ y ‘red carpet’ mientras cu no tin un diferencia den practica.