Regularmente nos ta topa cu ciudadano cu ta vocifera e opinion cu nos no mester wak tanto kico ta sucede na otro pais, ni cu ta cerca o leu di nos. Nan ta haya, y nos ta respeta e opinion ey, cu nos mester enfoca riba nos situacion y busca solucion local mes. Den esey nan ta mustra cu na varios ocasion a bin cu solucion masha caro mes di exterior, mientras cu localmente a logra haya un solucion hopi mihor, y de paso no tabata necesario pa paga e honorarionan miyonario cu e expertonan di exterior ta cobra usualmente. Realmente aki nos ta papiando di dos aspecto den uno. E promer ta cu nos no mester, como principio, no contempla solucion cu a funciona na otro lugar nunca, o cu lo ta bon practica pa haci uso di e conocimento desaroya na otro lugar. Ningun hende no a bisa cu no lo por adapta e solucion cu ta propone, y hacie funciona cerca nos tambe. Di e manera aki ta tene debido cuenta cu e hecho cu e idea ‘importa’ ey no ta malo, pero mester di su ahuste na e condicionnan local.
Tambe mester tene cuenta cu, di mes caba ta imposible pa simplemente ignora loke ta haciendo pafor di nos pais, pasobra nos ta forma parti di un Reino unda nos mester tene debido cuenta cu loke ta keda acorda entre e partnernan den Reino. Esey ta conta por ehemplo pa nos leynan, unda en principio ta busca mantene e leynan mas similar posible, pa mantene cu esaki tambe mas igualdad y uniformidad pa e sistema hudicial. Claro cu den esaki tin suficiente momento – hustifica – pa desvia di e otro partnernan, pero e idea ta cu e mayor parti di legislacion tin mesun base, y asina ta garantiza cu corte(nan) ta dicta husticia a base di uniformidad.
Pero pa continua e tema, den asunto di importacion di idea y solucion di exterior, ta e contratacion di experto stranhero pa yuda nos cu nos problemanan, specialmente si localmente ta dificil pa haya e experticio cu nos ta busca, ta e problema. No cabe duda cu tin suficiente caso unda cos ta bay robez y ta contrata hende pa un monton di placa, y preferiblemente sin e transparencia cu tanto ta priminti, pa despues busca excusa barata pa e problemanan cu no ta keda resolvi adecuadamente. Na final di e asunto probablemente nos no ta haya sa cuanto placa a desperdicia, aunke talvez varios aña despues nos ta haya un rapport di Contraloria General cu ta bisa cu tabatin indicacion di cosnan iregular, pa despues e parlamento di composicion mayoritario na fabor di e gobierno di turno usa nan mayoria pa blokea mas investigacion, incluyendo investigacion penal. Ta pesey nan t’ey, toch? Pa evita cu e asunto ta yega na subi e caminda hudicial? Nos lo haya un gobierno cu e curashi pa amplia e autoridad di Rekenkamer pa bay straight Ministerio Publico si nan ta haya cu tin motibo pa esey den e investigacionnan cu nan ta haci? Si tanto ta papia di integridad, di transparencia, manera nos por mira atrobe den e documento cu a sali di e partnernan den e proximo coalicion, nos por spera e biaha aki cu nan ta bay haci algo? “Soñar no cuesta nada,” nos lo haya di tende di algun cinico, cu de paso lo acusa nos di ingenuidad. Esey por ta berdad, pero e ora nos por wel di stop di papia di kier ‘drecha cos’ den e lugar aki, pasobra ora mester pasa di palabra bunita pa accion concreto, nada ta sucede.
Awor, tin caso unda nos no mester warda te ora e obra termina pa bay critica e experticio deficiente cu a contrata di exterior. Por haci esey durante ehecucion tambe, pero no tur ora esey ta sucede. Un caso asina a tuma lugar durante construccion di e ringweg rond di Oranjestad, unda na diferente lugar awa ta para na grandi riba e autopista nobo. Awor, despues cu varios hende a hera perde nan auto pabao di e viaduct na Ponton, e compania ta bay drecha e fayonan aki. Supuestamente nos no ta paga nada extra pa esaki, pasobra e ta hinca caba den e prijs total cu a acorda pa e obra. Esey por wel di ta asina, pero tin dos punto pa tuma na cuenta. Uno ta cu den estudionan general di proyectonan PPP haci entre otro den Union Europeo, ta señala como un di e fayonan grandi e ausencia e experticio suficiente cerca e ‘opdrachtgever’ pa acompaña e obra y interveni na tempo, pa evita gasto excesivo di miyones, cu di un of otro manera nan ta paga toch. E otro asunto ta cu den e ehemplo cu nos a menciona, e mapanan cu mester a aproba pa e obra, segun un experto cu nos a consulta, mester a indica e diferencia di altura di cada metro di un trayecto asina. Esey no ta na Aruba so, y di antaño caba, pero na tur parti di mundo. Evacuacion di awa ta un di e aspectonan principal den construccion di caretera, unda cu bo bay. Y awor, kico ta spera di nos? Cu nos ta aplaudi trabao mediocre, y mal supervisa? Nos por tum’e como un les tambe, con no ta haci e cosnan aki.