Den e columna aki mi lo duna un resumen di data internacional macro-economico di mas recien, cu un enfoke riba esun di Aruba su partner economico di mas grandi, esta Estados Unidos.

Pero principalmente loke mi kier enfatisa den un manera hopi duidelijk y publico ta cu mi ta hay’e sumamente tristo ambos di banda gubernamental y intelectual cu ta te awo nos ultra-kader politico y instancia monetario autoritario ta “cuminsa analisa y prepara”, pa e situacion economico cu mundo ta haya su mes aden awo. Esaki ta hopi tristo, door cu analisis hopi amplio cualitativo y na varios ocasion publica den diferente medio di comunicacion door mi persona a predeci precies e situacion macro-economico cu nos ta aden awo.

E tormenta cu nos tur por a wak di leu

Naturalmente ningun hende lo gusta temponan malo economico, principalmente ora cu crecemento economico cay y na mesun momento inflacion hisa. Esaki ta precies e situacion cu mi a predeci. Mi persona a tuma hopi tempo, y analisis pa adverti pueblo di e situacion binidero aki, den varios publicacion den casi tur medio di comunicacion posibel. Awo nos ta wak ultra-kader ta indica cu nan ta analisando y preparando pa e tormenta macro-economico cu a yega. Francamente esaki ta nada mas cu “window dressing”, cu intelectualmente ta hopi tristo, door cu a ricibi tanto na tanto advertencia cu e tormenta tabata na caminda.

Scenario di horor pa Aruba: Stagflation Global

Ora cu crecemento economico cay na mesun momento cu inflacion hisa, esaki academicamente ta wordo yama “Stagflation”. Si nos wak US Atlanta Federal Reserve bank su GDPNowcast, ta premira cu crecemento economico di Merca no ta bay solamente cay un poco pero en berdad empeora den manera basta espantoso. E hecho cu e index di GDPNow a cay cu 5-procentpunten ta sumamente alarmante.

Na mesun momento nos ta wak via University of Michigan su encuesta cu habitantenan di Merca ta predeci un tormenta inflacionairo na un nivel halto na nivelnan cu nos no a wak te cu 1991, cual atrobe ta hopi significante. E vision macro-economico aki ta wordo reenforsa door di e prijs actual di Oro cu literalmente ta hisando den un manera ‘parabolico’. Tur esaki ta indica cu e tormenta economico predeci pa tanto tempo a yega y den un forma potente.

Usando data di compania di private equity Apollo, nos ta wak cu planificacion pa un vakantie no a solamente cay un poco pero a literalmente “fall of a cliff”. E realidad aki ta wordo reenforsa door di AHATA su rapport mas recien unda nos ta wak cu ta premira “Occupancy Rates” cay den manera visibel.

Kader drumi lanta

Awo probablemente nos lo tende cu ningun hende por a premira e situacion cu nos ta aden awo y cu tur cos ta via di accionnan “impulsivo” di President Trump. Atrobe ta parce cu nos ultra-kader tawata drumi den dia. Tin biaha mi ta puntra mi mes dicon departamentonan grandi y te hasta institucionnan cu tin tanto hende den dienst, supuestamente no por a premira e situacion actual.

E parti cual ami ta haya, sumamente alarmante ta cu na Augustus 2024, mi persona a publica un analisis hopi amplio bisando cu proyeccionnan economico di Banco Central di Aruba (CBA) pa Aruba su economia ta irealistico y exageradamente demasiado optimista.

Despues di e advertencia duidelijk aki, cual mi kier nota ta basa riba analisis y data di investment banks internacional renombra, Centrale Bank van Aruba den su publicacion di Economic Outlook Februari 2025, mas optimista ainda compara cu Augustus 2024.

E ora cerca mi persona ta surgi un pregunta hopi incomodo, con por ta cu nos Departamentonan di Asunto Economico y Banco Central di Aruba, no por a premira e situacion cual economia global ta haya su mes aden awo. Siendo cu, manera un spreekwoord ta bisa “un hende trahando den su garage” so to speak, si por a premira esaki?

E blunder aki ta rekeri un reflexion profundo den mi opinion. Den esaki no ta un funcionario, gobernante of hefe di departamento ta culpabel pero ta henter e sistema di ultra-kader na Aruba mester refleha den manera profundo over nan responsabilidad crucial locual ta informa pueblo di e berdad, cual hopi biaha no ta politicamente atractivo pa haci.