E amienda pa presupuesto nacional 2025 entrega pa fraccionnan AVP y Futuro ta consisti di varios medida y cambio grandi. Den su conseho riba e amienda aki Raad van Advies (RvA) ta elabora riba e puntonan mas importante y ta duna nan conseho y punto di bista riba e efectonan cu e cambionan aki por tin.

Un di e cambionan grandi cu e amienda ta inclui ta e recorte e post di Goederen en Diensten cu 10%. RvA ta remarca cu aunke e tambe ta considera e recorte aki ta posibel y deseabel, e conseho ta subraya cu e hustificacion den e splicacion ta limita. E Conseho ta splica cu un recorte asina lo tin servicio gubernamental caminda un reduccion di 10% no ta posibel, mientras cu den otro servicio un reduccion presupuestario di mas cu 10% mester por ta posible.

RvA ta duna conseho pa yena e deseo di un reduccion total di 10% riba Goederen en Diensten di forma cuidadoso, teniendo na cuenta e posibilidadnan pa reduccion cu ta existi den e cada servicio individualmente.

Otro cambio den e amienda ta reduccion di gasto di personal na e bureau di e ministernan.
RvA ta indica cu ta ser afirma cu, como resultado di un reduccion di e cantidad di FTE di 210 pa 189, e spaarmento riba gasto di personal na e bureau di e ministernan ta Afl. 8.5 miyon. Esaki ta resulta den un suma afgerond di Afl. 405.000,- pa cada FTE.

E Conseho ta remarca cu e suma aki no ta parce realista. Ademas, e ta agrega, cu for di e splicacion riba e Presupuesto Nacional pa 2025 ta sali na cla cu e gasto total di personal na e ocho bureau di e ministernan ta Afl. 21.6 miyon. Un spaarmento di Afl. 8.5 miyon ta implica un reduccion di casi 40% den gasto di personal. E Conseho ta subraya cu no ta parce probabel cu esaki por ser logra solamente door di baha 21 FTE na e bureau di e ministernan.

Pa e motibo ey RvA ta pone den duda e realismo di e suma di Afl. 8.5 miyon di spaarmento riba gasto di personal na e bureau di e ministernan, y ta considera cu un splicacion adicional di e reduccion aki ta necesario.

Ademas, e Conseho ta indica cu nan no tin conocemento riba kico un cierto ocupacion na un bureau di un minister ta basa. RvA ta cuestiona si un limitacion adicional di e cantidad di FTE ta ser considera door di e fraccionnan cu a propone esaki, y ta duna conseho pa, den tur caso, amplia e splicacion cu un motivacion di e cantidad necesario di FTE pa un bureau di minister.

E amienda di fraccionnan AVP y FUTURO ta inclui un aumento den e subsidio cu Fundacion Pa Nos Comunidad (FPNC) ta ricibi. Den e contexto aki RvA a enfatisa un biaha mas e importancia di un bon politica di subsidio. Tambe den su conseho publica na april 2024 tocante e structuracion di e aparato gubernamental, e Conseho a pidi atencion pa e mesun punto.

RvA a referi den e conseho ey entre otro na e obstaculonan den e sistema actual di subsidio. Economisch Bureau Amsterdam (EBA) a haci un evaluacion di e politica di subsidio algun aña pasa, y a duna recomendacionnan riba e mesun tema. E Conseho ta indica cu e hecho cu e pais ta pone condicionnan y ta eherce control riba e subsidio pa FPNC, mester ser mira den un contexto mas amplio.

RvA ta conseha pa, den relacion cu e plan pa otorga subsidio na FPNC, revisa e politica di subsidio actual, y tuma den cuenta e recomendacionnan di EBA como tambe e recomendacionnan for di e conseho mes.

Pa loke ta e bista general multianual riba e efectonan di e medidanan proponi den e amienda, RvA ta pone den duda e realismo di e cifranan den e bista general aki pasobra, e Conseho ta señala, ta parce cu cierto efecto no ta completamente of corectamente elabora. Den e contexto aki, RvA a compara e bista general di varios aña cu e mesun tipo di bista general cu ta inclui e prome nota dicambio.

E Conseho tin e impresion cu e efecto di e reduci accijns riba azeta mineral, e reduccion di gasto di personal, y e reduccion riba goederen en diensten no a ser calcula completamente manera corecto pa e aña 2026 te cu 2029.

RvA ta señala cu compara cu e prome nota di cambio a sali na cla cu e impuesto indirecto pa cada aña ta Afl. 12,0 miyon menos; e gasto di personal pa cada aña ta Afl. 8,5 miyon menos; y e post di goederen en diensten ta mustra mesun aumento cada aña manera den e prome nota di cambio.

E Conseho ta pone den duda si un extrapolacion manera esun di e medidanan proponi ta realmente refleha e situacion pa e aña 2026 te cu 2029.

Pa loke ta e gasto di interes, den e bista general multianual pa e periodo 2025 te cu 2029, RvA ta indica cu e mesun sumanan a ser inclui manera den e prome nota di cambio. Esaki, e ta señala, no ta corecto pasobra e saldo di financiamento pa e aña no ta igual cu esnan den e prome nota di cambio. Diferencianan den saldo di financiamento ta resulta den diferente sumanan di pago riba debe gubernamental, y como consecuencia tambe den otro gasto di interes.

E Conseho ta agrega cu tambe ta ser menciona cu ainda no a tuma na cuenta un reduccion riba e gasto di interes, cual lo ta e resultado di un Bestuurlijk Akoord cu Hulanda pa por maneha miho e desaroyo di e gasto di interes. Sinembargo, RvA ta indica, tambe tin un riesgo cu, en bes di un reduccion, lo tin un aumento den e tasa di interes.

Den e Bestuurlijk Akoord firma dia 4 di juni 2024 entre Aruba y Hulanda tocante finanzas publico sostenibel, Aruba y Hulanda a acorda cu lo bin un Rijkswet nobo den cual, entre otro, normanan di presupuesto y supervision financiero lo wordo inclui. Ademàs, a ser acorda cu si e Rijkswet y e leynan nacional relaciona no ser implementa segun e plan, e interes riba e prestamo Covid lo subi bek pa 6.9%.

RvA ta remarca cu pa evita e aumento aki, ta necesario pa e proposicion pa e Rijkswet ser presente na Tweede Kamer dia 1 mei 2025. Mirando e periodo cortico pa logra e fecha aki, e Conseho ta considera cu un aumento den e gasto di interes riba e prestamo Covid no ta fuera di posibilidad.

RvA ta indica tambe cu den e bista general pa varios aña, pa aña 2027 ta ser indica un PIB (Producto Interno Bruto) di Afl. 8.522.000 miyon. Esaki, nan ta señala, ta Afl. 1.139.000 miyon mas cu den 2026, locual ta representa un crecemento economico nominal di 15.4%.

E Conseho ta considera e crecemento aki irealista y ta conseha pa pone e cifranan den e marco plurianual bou di un evaluacion critico, y pa procesa e efecto di e medidanan propone di un manera mas cuidadoso y prudente.

Por ultimo, RvA ta conclui cu pa loke ta e resto, nan di acuerdo cu e obhetivo y e contenido di e amienda proponi, y ta sugeri pa sigui cu e procedemento, despues cu tene na cuenta e puntonan menciona anteriormente.