E amienda riba ley di presupuesto 2025 cu e partidonan cu muy probablemente ta bay forma e siguiente gobierno di coalicion a laga bastante pregunta atras, sigur despues di e conseho ricibi di parti di Raad van Advies (RvA). Awor lo mester bay warda kico ta haci cu e consehonan ricibi. Por ehemplo, tocante e reduccion di accijns riba combustible cu Afl.0,10 pa litro, RvA ta constata algun posible efecto positivo cu e medida por trece cune: prijs un poco mas abao pa e consumidor y un posible efecto riba nivel di prijs general, a traves di ahuste di prijs pasobra un empresa ta usando menos recurso pa paga combustible. E ultimo aki lo keda un gran pregunta pasobra muy probablemente mayoria di empresa, hasta esunnan den sector di transporte, no lo core bay baha prijs pa satisface e clientela. E efecto directo di paga menos na combustible pa e persona priva lo tin un efecto limita, pasobra asina mes e prijs di gasolin actual lo keda riba Afl. 2,30 pa litro. Esaki riba su mes lo mantene cierto disciplina den consumo, pasobra e prijs ta keda un peso grandi, specialmente pa persona di menos recurso cu pa via di nan trabao ta obliga pa mantene un vehiculo, sin alternativa viable disponible.

RvA ta menciona tambe cu proximo gobierno su intencion ta den cierto sentido contradictorio, pasobra baha prijs di combustible no ta cuadra cu e deseo di yega na un sociedad y economia mas sostenible, unda limitacion di uso di combustible di origen fosil ta un punto importante. Esey riba su mes ta un observacion corecto di RvA, pero tin hopi mas tras di e asunto aki cu talvez, pa keda al caso den e conseho, e organo consultivo no a elabora mas aleu. Kico ta e caso?

100.000 auto riba gasolin o electrico?

Ora ta toca e pregunta con pa yega na un economia mas sostenible, transporte sostenible ta un asunto importante, pero compleho. No ta trata di simplemente reemplaza tur vehiculo cu otro riba coriente y ya, nos ta cla. Un conclusion asina lo ignora grandemente e problemanan fundamental di nos sistema di transporte y di mes gobierno no ta resolviendo nada kitando algo mas di 4% di e prijs menciona pa gasolin, solamente e ta un gesto di buena voluntad den direccion di e ciudadano individual y empresa cu lo gasta marginalmente menos, nada mas. Cu na e momento aki e futuro gobierno no tin plan detaya anuncia con pa tackle e problema di transporte viable y duradero nos por comprende, pero esey no ta kita nos responsabilidad pa reflexiona encuanto esaki, sigur pasobra e ta toca directamente e situacion di esnan den comunidad cu ni siquiera ta yega na tin un auto of otro vehiculo.

Un pregunta clave ta anto: nos ta desea di yega, di 100.000 auto riba gasolin o diesel, y ta kere cu bo ta logra meta di sostenibilidad si bo cambia tur pa 100.000 auto electrico? Esun cu ta kere esey no ta comprende realmente kico ta crea un futuro sostenible. Nos por a mira den ultimo añanan cu e cantidad di vehiculo ta keda aumenta segun nos economia ta sigui crece y den futuro cercano lo crece bastante mas ainda. Nos tur por observa e problemanan cu mas auto individual ta creando pa trafico di tur dia y hopi di nos lo realiza tambe cu ta imposible pa sigui crea un red di caretera pa absorbe e cantidad di trafico cu nos ta hayando. E ta un problema financiero, e ta un problema di planificacion y realizacion di infrastructura y e ta hiba nos na un sistema sumamente caro pa mantene: pues no sostenible!

Loke nos por mira awor na otro pais cu a pasa den e problemanan di demasiado vehiculo individual caba, cu a busca solucion den por ehemplo, envez di facilita hinca mas trafico den centro di ciudad, desanima hende bin centro cu auto, pero alavez facilitando otro tipo di transporte cu ta razonable den costo y accesible via un sistema di suficiente regularidad, por ehemplo di bus, tram o metro. Pa esnan cu kier yega di tur manera te den centro cu nan vehiculo, tin lugar di staciona cu prijs halto pa esun cu ta dispuesto y capaz di paga.

E problema na nos isla ta cu gobierno(nan) te awor no a traha riba solucion unda ta ofrece e ciudadano un alternativa razonable cu ta stimula limita uso di auto priva. En cambio, nan a keda mira transporte publico como un ‘necesidad fastioso’ pa e ciudadano cu no por afford su propio vehiculo. Cu esey ta parce cu gobierno ta mustra su sentimento ‘social’ pero ta ignora e hecho cu transporte publico por y mester ta mas cu esey. Mester pensa con transporte publico bon organiza por salba nos di e inversion increible cu lo mester haci si ta sigui kere cu ‘auto ta Rey’ y cu esey ta e unico alternativa.

Papiando di e aspecto financiero, ta necesario pa cambia nos manera di pensa cu accijns riba gasolin y diesel ta loke e ciudadano cu auto ta paga pa crea loke ta necesario pa auto. Nos por cuminza mira loke ta cobra na accijns y impuesto di vehiculo como recurso cu por destina na crea e infrastructura necesario cu ta cuadra cu e vision di sostenibilidad pa futuro; un gobierno no mester di permiso di tur hende pa traha riba e cosnan aki. Esey yama goberna, envez di pensa solamente riba regalo insignificante, cu no ta yuda ni e ciudadano, ni gobierno mes.