E tendencianan menos positivo di ultimo simannan riba tereno internacional no a cambia, al contrario. Nos por a haya algun claridad kico por bay tuma lugar riba e tereno aki, pero aki nos ta bay enfoca riba e aspecto internacional for di un angulo particular: e nivel di analisis y pronostica encuanto su efectonan. E guera comercial cu gobierno Mericano a cuminza cu su principal aliado y bisiñanan a tuma e rumbo negativo pa cual tabatin bastante temor caba. Loke esaki por significa pa e paisnan involucra mes a keda ampliamente publica, cu tur tipo di pronostica y proyeccion, segun gravedad di e posible caso. Tambe nos por mira cu tin pais cu a tuma medida caba pa disminui e daño cu nan por sufri pa e tipo di relacion comercial cu nan tin, tratando di diversifica nan relacionnan economico pa reparti e riesgonan mas tanto posible. Un bon ehemplo di esey ta Canada, cu inmediatamente a cuminza busca alternativa pa benta di nan recursonan natural, cu ta un fuente importante di ingreso nacional, cu te awor tabata hopi mara na benta cu nan bisiña directo.

Na nos banda nos ta sigui e noticianan aki cu atencion, si nos ta interesa den esey, pero ki impacto tur esaki por tin pa nos pais? Esey nos lo haya sa dia cu e sucesonan a tuma lugar caba y e instancianan responsable pa recolecta informacion yega asina leu, cu e recursonan cu nan tin, y ta cuminza publica nan datonan. Esaki ta satisfactorio? Nos mester por opera mihor cu esaki? Con hopi mihor nos por ta y mester ta? Y kico e ta costa nos pa yega ey? Hopi pregunta riba cual parcialmente nos tin un contesta.

Den tur e tumulto internacional aki nos problemanan local por parce insignificante pa otronan, pero no pa nos mes. Den un noticia publica den Bon Dia Aruba e siman aki, di isla bisiña Corsou, nos por a tuma nota cu aya ta anticipa caba un aumento di prijs di practicamente tur cos importa, pa motibo di aumento di prijs na Merca, y otro paisnan, a causa di e tarifanan imponi mutuamente, loke ta afecta e prijsnan di compra y seguidamente e prijs aumenta tambe di transporte pa e isla. Nos ta cumpra y importa di igual manera pues no tin un motibo pa pensa cu esaki no lo afecta nos. Manera bisa anteriormente caba, lo por surgi e pregunta pakico na un pais manera Merca inmediatamente ta sali proyeccion profesional di e perspectiva economico a base di e medidanan tuma, mientras den e caso local nos no ta tende nada.

E splicacion ta cu nos no ta dispone di un aparato cientifico amplio y caro asina cu por brinda nos tal informacion. Esey no ta solamente un asunto di contrata un monton di specialista riba e terenonan indica. E keho grandi di cada mision o delegacion di exterior cu ta bin investiga cualkier asunto aki ta cu “no tin cifra”… Ta necesario anto drecha tur e fluho di informacion dentro di e aparato gubernamental pa por dispone di e informacion necesario. Te awor, envez di anticipa, nos profesionalnan mester warda te ora cu e proceso tuma lugar, por ehemplo di prijsnan aumentando cerca e empresanan, pa por cuminza calcula e daño ya grandemente presente. Finalmente, si tur cos bay bon nos ta haya sa den di dos parti di aña kico a pasa na inicio di aña y den e siguiente aña con e di dos parti di aña a bay. Nos mester ta contento y satisfecho cu esaki? Depende di ki banda bo ta mir’e. Si como mandatario bo no ta tanto interesa di duna ciudadano informacion tempran, pa e no bin molestia bo, anto e sistema anticua actual ta net loke bo mester. Si bo en cambio ta desea di sa mas tempran posible den ki rumbo e pais ta bay, pa por informa comunidad y tuma medida na tempo, anto nos mester mehora sustancialmente. No ta necesario pa yega na e nivel di pais grandi unda ta opera contra un costo di biyones pa aña, pero loke nos tin awor no ta suficiente. Bisando esey nos ta consciente di e avancenan cu a tuma lugar den ultimo añanan, cu a haci cu nos ta dispone caba di informacion general economico y financiero mas na tempo. Sin embargo, ta keda e falta di capacidad pa, por ehemplo den e situacion actual, calcula kico ta e daño si pa motibo di un recesion na Merca, turismo no ricibi e cantidad anticipa di bishitante. Den esaki nos no por ta asina supersticioso pa kere cu e mero hecho di studia algo asina ya riba su mes ta ‘yama mala suerte’ pa nos pais. Conclusion: ta bira tempo pa cuminza traha riba esaki.

Ademas di tur loke a describi anteriormente, tin un motibo masha valido mas cu ta toca nos tur. Esey ta cu den e caso di prijsnan aumenta drasticamente pa motibo di e guera comercial, esey na promer instancia lo causa mas entrada ainda pa gobierno, via impuesto di inportacion y BBO na frontera. Esey por parce bon noticia pa gobernacion, pero ta algo cu tin su limite. Prijs halto, aumenta pa inflacion genera localmente, ta come den cartera di persona y empresa por igual y ta haci cu e poder di compra cu ta menguando, lo tin un efecto negativo riba loke ta importa, haciendo cu dado momento gobierno ta mira menos placa ta drenta na frontera. Mester por tin instancia o individuo cu no tin miedo pa yama ‘mala suerte’…?