Porfin nos por mira di actividad riba tereno di e presencia di miles di persona indocumenta na nos isla, di cual gran parti aparentemente ta trahando. E señal aki no ta bin di parti di e partidonan cu ta formando gobierno, pero ta igualmente importante pa tuma nota di esaki. Den splicacion di su punto di vista e parlamentario pa e partido opositor di un asiento corectamente ta señala, loke ta refleha tambe den e titulo di e editorial aki, cu atende e indocumentadonan ta solamente parti di e problema. Banda di esey ta keda e problema grandi di e aumento fuerte di demanda laboral den e proximo tempo. Esey naturalmente si e perspectivanan economico keda mescos, loke cu e problemanan menazante na nivel internacional de repente no ta asina sigur mas tampoco. En todo caso, ambos aspecto ta exigi un maneho cu riba papel so ta mustra fuerte y bon formula, sino tambe ehecuta di manera efectivo.
Esaki ta trece cune un serie di pregunta clave cu lo mester haya contesta y ta di spera cu e proximo gobierno ta haci exactamente esey, caso contrario nos no lo por maneha e asunto aki y na e momento aki por bisa cu ‘the stakes are high’. Esey no solamente pasobra no tin un gobierno nobo y no sa ainda kico ta bay haci of no. E ta di suma importancia pasobra lo mester bin un contesta gubernamental riba e problematica poblacional cu nos tin nos dilanti cu e proximo aumento grandi di e poblacion legalmente presente, cu ta hiba nos poblacion di alrededor 107.000 persona na mas di 120.000 pa 130.000 persona. Tur esaki ta tuma lugar a base di inmigracion pasobra Aruba practicamente no tin un crecemento natural mas, cu nacemento y fayecimento na mas o menos mesun nivel. Dentro di no mucho tempo esnan naci na Aruba lo ta un minoria den nan propio pais.
E problema a corto plazo no ta ingreso pa gobernacion en general; impuesto di salario y prima pa AOV y AZV lo aumenta considerablemente y lo aporta mas ainda na e aparente era di bonanza cu gobierno ta experimentando. E problema pa despues ta: ken nos ta laga drenta desde awor? E politico menciona tambe a trece esaki dilanti pero e no ta un novedad pasobra a toca e tema aki anteriormente, entre otro den un rapport di Camara di Comercio di 2007, unda ta haci e sugerencia pa enfoca riba importacion di hende hoben, eventualmente cu pareha y yiu, cu por contribui pa hopi aña na nos pais y no lo bira un peso pa e comunidad ora nan ta grandi, cu un miserable entrada di pension parcial so, loke awendia ta un di e problemanan creciente cu nos tin. E problema practico grandi cu nos ta mira ta cu den mas di binti aña nos no a mira voluntad den gobierno y politica en general pa pensa y expresa opinion realistico y efectivo. Ta parce cu tabata mas facil keda keto y laga henter e proceso di aumento di nos economia tuma lugar hopi mas aya di nos capacidad como comunidad, pasobra tur goberno den e dos decadanan ey tabata fiha solamente riba con pa crece economicamente. Mientras tanto gobierno(nan) tabata equipa delegacion pa conta den exterior con hopi nos isla tabata traha riba un futuro basa riba ‘desaroyo sostenible’, y esnan cu berdaderamente tabata comprende algo di e materia aki tabata contempla cu horor loke nos mandatarionan tabata haci. Claro cu cada un di e gobiernonan tabata culpa nan antecesornan di a emiti tanto permiso pa hotel, mientras cu durante tur e añanan ey y te awe, esnan cu ta mustra preocupacion pa e desaroyo obviamente ‘no-sostenible’ cu Aruba tin hopi aña ta creando, a y ta keda marca como esnan cu ta ‘pone nos economia na peligro’…
Pero, tur esaki ainda ta laga nos cu e pregunta con pa haci pa hiba e proceso di integracion aki di bon forma. Laga nos cuminza pa bisa cu loke nos a mira te awe di ‘integracion’, aunke tabatin un cartera cu e nomber ey, tabata nulo. No a maneha e entrada di principalmente e ciudadanonan Venezolano na un manera contundente, sino cu e tabata mas un wega incomodo entre no reconoce migrante como refugiado pero di otro banda si permiti nan na nos isla pa busca nan caminda den e forma magico di semper di ’sálvese quien pueda’. Wel, aparentemente mayoria a sa di salba nan mes y a construi un bida, ilegal o indocumenta, con cu bo kier yam’e, bao nanishi di nos autoridadnan cu a opta pa laga e asunto asina.
Sin embargo, a yega e momento di actua. Muy probablemente lo tin mas politico cu tambe lo ta yega na e conclusion cu no por sigui asina. E siguiente problema ta cu gobernacion, y hopi di nos empresarionan, ta demasiado custumbra cu e modelo bieu di atende solicitante cu a yega aki riba nan mes, mas tanto como turista pero tambe via costa. Asina no por yega na maneho diferente nunca. Ademas esaki por hiba nos atrobe na abuso empresarial y clientelismo politico. Pareu cu nos politiconan convence cu mester cambia strategia, nos lo mira, mescos cu den pasado, e bataya pa logra ‘mara e votonan di futuro’ aki, a base di parti fabor politico den ‘maneho di integracion’. Nos por a mira caba con e unico ministro cu tabata boga pa legalizacion di persona indocumenta, mester a retira pa atende su asunto cu husticia hustamente riba e tereno aki. Tempo pa porfin siña…?