Durante un conferencia di prensa dialuna mainta parlamentario y lider di fraccion PPA Otmar Oduber a trece dilanti e tema di legalisacion di indocumentadonan activo den e mercado laboral y e retonan grandi cu tin e forsa laboral.
Manera ta conoci na Aruba tin un e cantidad grandi di persona indocumenta cu ta traha caba, cu ta contribui na e economia di Aruba, pero cu no ta aporta na AZV, SVB ni belasting pa motibo di nan status di legalidad. Esaki ta un punto cu Oduber a trece dilanti.
Desde comienso di campaña electoral aña pasa e parlamentario a indica cu PPA ta sostene e idea pa legalisa indocumentadonan cu ta traha caba. Esaki, el a splica lo beneficia economia di Aruba grandemente treciendo alrededor di 50 miyon florin adicional pa aña, si legalisa un minimo di 10 mil indocumentado.
El a splica cu mester bin cu un pardon regeling caminda ta bay legalisa e indocumentadonan cu ta trahando na e momentonan aki. El a specifica cu e indocumentadonan cu lo ser legalisa ta naturalmente esunnan cu por pasa henter e proceso y screening cu mester tuma luga na momento cu un persona kier traha na aruba.
El a sigui splica cu por genera entrada si legalisa un cantidad di persona cu ta indocumenta. El a indica cu partido PPA ta bisa por lo menos 10 mil indocumentado tin cu ser legalisa, pasando tur screening y proceso, y a base di un instruccion cu gobierno lo duna DIMAS.
“Si e doño di trabou ta bisa cu tin un persona trahando mas cu tres luna y ta contento cune y kier firma p’e, ta cana un proceso via un instruccion. E politico y gobierno na turno ta manda un instruccion cla pa DIMAS y bisa esaki ta instruccion den cuadro di e ley existente y hasta ta bisa cu ta na bentaha di comunidad di Aruba, comerciante y di e ciudadano cu na e momento ey ta pidi pa su estado bira legal na Aruba, cu ta bisa cu ta haci’e adelanta riba cambionan di ley si kier formalisa e instruccion aki den ley,” el a bisa.
El a sigura cu no tin ningun obstaculo pa duna e instruccion aki, cu simplemente e gobierno mester tin “cojones” pa duna e instruccion aki.
Oduber a remarca cu esaki no ta kita e dolornan cu entre otro KVK tin y otro dunadornan di trbaou a indica den e rapport traha pa KVK, ATIA y AHATA. Esey, el a señala, ta ademas di tur esunnan cu ya caba ta trahando di forma ilegal, cu ta indocumenta na Aruba.
Ademas di esey, el a agrega, tin un escasez di trahado cu mester pa traha na Aruba, cu mester bay pensa con ta bay haci pa soluciona esaki.
Hasta pa esey mester, el a indica, mester tin maneho cu ta cla. El a duna como ehempel cu e maneho por bira cu ta trece parehanan hoben. El a splica cu antes e maneho tabata pa trece un persona hoben, sin pareha y sin famia. El a remarca cu e maneho di PPA ta pa bin cu parehanan hoben di afo pa nan a yena e vacaturanan y pa nan por contribui cu e caha di pensioen, cu caha di AZV y absorbe e problemanan grandi cu tin. El a señala cu e parti di e problema ta cu e maneho anterior tabata pa bin cu hende ya caba adulto pa duna nan permiso pa traha, pero e hendenan aki despues di traha 20 aña ta bay cobra un pensioen, den mayoria caso bou di 700 florin, pa motibo cu pa 15 aña prome nan no a paga pe.
“Ainda no tin un maneho pa tur e trahadonan cu ta ser pidi di e sector comercial di doño di trabou cu ta bisa cu no tin trahado. Mester tin un maneho pa e nobonan cu tin cu bin ainda, banda di tur esnan cu ta indocumenta na Aruba,” el a indica.
“Economia di Aruba menos productivo cu su potencial”
Otro organisacion cu na varios ocasion a expresa e necesidad pa un solucion pa e problema di escasez di empleado ta Aruba Hotel & Tourism Association (AHATA). Bon Dia Aruba a puntra CEO di AHATA, Tisa LaSorte, kico ta su punto di bista riba e puntonan cu parlamentario Oduber a trece dilanti, e legalisacion di indocumentadonan pa contribui na caha di gobierno y alabes yuda alivia sikiera un poco e escasez laboral, y si ta sinti cu e problema di escasez di empleado a empeora of mehora un poco den e ultimo aña.
LaSorte a splica cu e problema di escasez ta serio y ta creciendo, locual kiermen cu e economia di Aruba ta menos productivo cu su potencial. “Nos ta di acuerdo cu ya tin miles di persona na Aruba cu ta indocumenta pero ta aki caba. Kiermen ta mihor pa ta legal, protegi pa ley laboral y contribui na impuesto, AZV y AOV. Pero mester ta cauteloso pa no atrae mas persona pa bin Aruba ilegalmente. Kiermen mester un maneho responsabel pa logra esaki,” el a remarca.
El a recorda cu desde 2021 nan a logra pa gobierno cambia su maneho y personanan indocumenta por haya permiso di trabao mientras cu nan ta na Aruba caba. Anteriormente esaki no tabata e caso, e persona indocumenta mester a bandona e isla te ora su permiso di trabou sali.
El a indica cu e dunador di trabao ta responsabel pa pidi e permiso, pero e problema ta cu e proceso ta demasiado poco poco. Ademas, el a agrega, no ta facil pa dunador di trabao cu ta traha legalmente haya candidatonan di trabao cu ta indocumenta. “E proceso mester di mihor solucion,” el a subraya.
Durante AHATA su reunion cu formadornan di gobierno, Gerlien Croes y Mike Eman, escasez laboral ta un di e puntonan cu e organisacion a trece dilanti cu mester di atencion urgente pa por mantene nivel halto di servicio y productividad.
Esaki ta un punto cu tin atencion di diferente gremio y instancia den comunidad, sobretodo esnan den sector turistico.
E problema di escasez di personal ta uno cu ta conoci pa hopi tempo caba y den ultimo añanan e preocupacion pa cu e situacion aki a crece, den gran parti debi na apertura di hotelnan nobo cu a trece cune e necesidad pa mas trahado ainda.
Mas bishitante na Aruba, mas bishitante den alohamento alternativo y un stop na hotelnan all-inclusive ta duna mas presion e industria di alimento y bebida pa por provee e necesidad di duna e bishitantenan un bon servicio y un bon experiencia en general.
Pero e falta di persona cualifica, adecua, ta un obstaculo cu hopi ta enfrenta y cu lamentablemente tin efectonan grandi riba algun negoshi, te na punto cu pa algun el a hiba nan na ciere di nan negoshi.