This aerial view shows the Amazon rainforest on the Anajas riverbank in the municipality of Anajas, contained in the Marajo Archipelago Environmental Protection Area, Para state, Brazil, taken on December 6, 2024. The recent revival of the rubber tapper trade in this impoverished northern Brazilian region has reignited a sustainable economy and provided jobs for families who once thrived during the Amazonian rubber boom, which collapsed in the late 20th century. (Photo by Pablo PORCIUNCULA / AFP)

(AFP) – Deforestacion na Amazon ta causa mas yobida den temporada muha y menos yobida den temporada seco, segun investigacion nobo publica diaranson unda ta enfatisa e rol importante di Amazon den regula e clima local y global.

Perdida di mata rapido den e region Amazon, motiva mas tanto pa agricultura y minamento cu no ta sostenibel, ta debilita Amazon su habilidad di absorbe carbondioxide, cual ta calenta e planeta.

Tambe e ta afecta e patronchi di tempo regional, cu investigacion anterior demostrando cu e reduccion den vegetacion a reduci e awa cu ta absorbe den atmosfera y a causa condicionnan generalmente mas seco.

E estudio nobo, publica den Nature, tabatin intencion di haya un imagen hopi mas detaya pa medio di usa simulacion di clima regional y data di satelite for di aña 2000 te cu 2020.

E investigadornan, basa na China y Tailandia, a haya cu e impacto di Amazon ta cambia cu e temporadanan.

Mas yobida a cay den areanan unda e matanan tabata yen den e temporada muha (december pa februari), segun nan a mira, cu e tera exponi birando mas cayente y causando un fluho di aire cu ta atrae humedad.

Den e temporada seco (juni pa augustus), ora cu matanan tin mester di mas awa, e area cu menos mata a mira un reduccion den evaporacion di vegetacion causando cu menos yobida a cay den un region mas hancho. “Danki na su rol clave den regula clima regional y global, esfuersonan sosteni ta necesario pa proteha loke ta keda di Amazon, ademas di rehabilita e tera cu ya a cuminsa degrada,” e autornan a conclui.

E autornan tambe a enfatisa cu e perdida di mata na Amazon, cual ta frecuentemente causa pa e expansion ilegal di tereno, ta un menasa particular pa cultivo. Aumento di yobida “por empeora e temporada muha su inundacion den cierto region, causando daño na agricultura regional y e economia social,” nan a bisa.

En general, nan a haya cu deforestacion continuo den Amazon “por causa un disminucion den yobida total,” cual ta menasa e bida salvahe, ta haci secura mas intenso y empeora e posibilidad di candela, ademas di reduci e capacidad den absorbe CO2.

Reduccion di yobida regional tambe por resulta den “perdida economico substancial den agricultura.”

Den comentario adhunto publica, Wim Thiery, profesor asocia na Vrije Universiteit na Bruselas, a bisa cu e estudio ta “pionero” y cu investigacion di e tipo aki ta importante pa compronde e interaccion compleho entre deforestacion, cambio di clima y salud di matanan.

Esaki por yuda e investigadornan evalua si Amazon ta yegando e asina yama “tipping point,” cual lo pone e ecosistema crucial na caminda pa bira un ‘savanna’, Thiery a comenta.

Den un estudio publica aña pasa den Nature, un grupo internacional di cientifico a calcula cu entre 10 pa 47% di e Amazon lo ta exponi na e stress combina di calentamento y perdida di mata pa 2050, cual por causa un cambio di ecosistema amplio.

Esaki por causa cu e ecosistema critico lo emiti carbon cu e ta warda, cual na su turno ta empeora calentamento global y su efectonan cu cada biaha ta bira mas intenso.

Securo a impacta e region Amazon for di mita di 2023 te cu 2024, motiva pa cambio di clima causa pa ser humano y e fenomeno El Nino, yudando crea e condicionnan pa candelanan record.

Globalmente, e moda den direccion di destruccion di mata ta siguiendo a pesar di compromiso pa caba e practica pa 2030, segun aña pasa su rapport “Forest Declaration Assesment” di organisacionnan di investigacion, NGO y gruponan defensor.