Recientemente Raad van Advies a publica su relato anual di aña 2024. Den esaki e Conseho ta enfatisa cu ta fundamental pa reevalua e tarea di gobierno y ta presenta un plan di accion pa logra e meta aki cu ta consisti di diferente paso y recomendacion pa logra esaki.
Prome paso den e plan di accion cu Raad van Advies ta presenta nan ta indica cu mester determina si algo ta un tarea di gobierno, (re)defini tarea gubernamental y e interes publico.
E Conseho ta splica cu den e Landspakket ta para cu lo tin un analisis integra di e compania semi-gubernamental y entidad gubernamental pa evalua si nan ta legitimo pa un participacion publico (nan ta sirbi e interes publico?), efectivo (nan ta logra nan obhetivo?) y eficiente (analisis di gasto/beneficio y factibilidad). Nan ta indica cu basa riba e resultadonan di e analisis aki, lo desaroya y implementa propuestanan pa mehora e calidad, efectividad y capacidad di e organisacion gubernamental.
E analisis aki mester resulta den propuestanan pa elimina, combina of reorganisa diferente servicionan y/of entidadnan. E Conseho ta indica cu e analisis a tuma luga, pero e resultadonan ainda no ta publica, ni ta cla kico gobierno ta haci cu nan.
Raad van Advies ta recomenda pa usa e evaluacion di e tarea gubernamental como punto di partida. Pa e tareanan cu ya no ta ser considera como un tarea di gobierno, ta mas logico pa gobierno no tin e responsabilidad ey mas, y ta mas logico tambe e ora pa stop of pasa e tarea aki na un otro entidad.
Siguiente paso cu Raad van Advies ta delinea den su plan di accion ta pa determina kico ta e miho manera pa e gobierno realisa e tareanan. Si algo ta reconoci como un tarea di gobierno, no ta nifica cu gobierno mes mester realisa e tarea. E Conseho ta remarca cu ta necesario pa determina di nobo kico ta e miho manera pa realisa e tarea aki.
E pregunta cu e Conseho ta destaca ta si gobierno mes mester realisa e tarea of si ta miho pa laga esaki den man di un otro entidad (publico of priva). Pa por tuma e decision, Raad van Advies ta señala cu mester tene diferente criterio den consideracion, manera bon gobernacion (principionan di ley), husticia social (proteha grupo mas debil), efectividad y eficiencia, y sostenibilidad.
Esaki mester inclui tambe ki relacion ta desea cu e minister encarga. E Conseho ta remarca cu mester determina si ta desea un influencia grandi di e minister den e realisacion di e tareanan, si tur accion mester ta controla of si e entidad mester tin un cierto grado di independencia.
Raad van Advies ta subraya cu e podernan ministerial mester ta proporcional cu e responsabilidadnan di un ministro. Un ministerio cu hopi responsabilidad no ta keda bon cu un forma di organisacion priva cu tin un direccion autonomo, manera un fundacion. E conseho ta indica cu mester busca efectividad y eficiencia maximo den e realisacion di e tarea, di manera cu e gastonan pa empresa- y individuonan ta keda minimisa.
E Conseho ta agrega cu tambe mester tene cuenta cu proteccion di e interes publico, transparencia y responsabilidad social, nivel di participacion den formacion di politica, structura di gobernacion y supervision (mescos cu den caso di subsidio).
Raad van Advies ta enfatisa cu pa no limita hopi e posibilidad di control democratico, mester cuida cu e tarea publico no ta entrega na entidadnan independiente sin e debido supervision.
Di tres paso cu Raad van Advies ta presenta den su plan di accion ta indica ta pa determina kico ta e miho manera pa realisa un tarea externamente. Nan ta indica cu si ta cla cu un cierto tarea no mester ser realisa directamente pa e gobierno, e siguiente paso ta determina kico ta e miho forma di ehecucion y si despues por wak na e posibilidad di externalisacion di e tarea.
E Conseho ta splica cu den e evaluacion di e manera cu e tareanan publico por ser realisa externamente, mester tene cuenta cu mester garantisa e interes publico cu ta den wega, asumi responsabilidad social y politico, cu ta inclui e grado di influencia gubernamental den formacion di politica, gobernacion y structura di supervision.
Raad van Advies ta subraya cu ta necesario pa sigura cu e ehecucion, supervision y control ta tuma luga di un manera efectivo y eficiente.
Raad van Advies ta splica cu si a base di e evaluacion aki, ta dicidi pa independisa, haci e tarea mas autonomo, mester determina cuanto independisacion ta deseabel. E Conseho ta menciona cu por ehempel, e tarea por ser pasa na un entidad publico existente, un organo autonomo administrativo (cu of sin personalidad huridico), un NV di gobierno, of un fundacion subsidia.
Den e contexto aki, e Conseho ta remarca, ta importante pa evalua cuanto influencia politico y administrativo lo tin riba e tarea, con vital e tarea ta pa interes publico, cuanto responsabilidad tin pa garantisa e interes publico, e nivel di influencia di gobierno riba e tarea, y e importancia di e tarea publico cu e entidad independiente ta realisa.
Raad van Advies ta enfatisa cu pa garantisa e interes publico, mester pone reglanan formal cu ta stipula den ley, contrato of sistema concesion. Reglanan cla ta esencial pa por haci control riba nan aplicacion.
Pa e independisacion tuma luga di un manera organisa, e Conseho ta recomenda pa dispone un plan di accion cla, cu ta inclui recomendacionnan di e Comision-Sint y posiblemente di e punto di referencia Hulandes pa fundacionnan. E plan aki por duna claridad si independisacion ta necesario y den ki forma legal e lo ta miho.
Apart di e pasonan anteriormente menciona, Raad van Advies ta recomenda pa haci cierto mehoracion structural pa logra mas claridad y eficiencia; combati fragmentacion den sistema di subsidio; traha un politica y regulacion harmonisa pa subsidio; establece un ordenansa nobo di subsidio; duna apoyo na consolidacion, escalacion y profesionalisacion di instancianan cu ta depende di subsidio.
Raad van Advies a recomenda repetidamente pa forma politicanan cla y standard pa NV’s di gobierno y entidadnan cu ta realisa tareanan publico. Nan ta subraya cu e intencion ta mehora integridad, efectividad y calidad di organisacion.
Den e marco general aki, Raad van Advies ta indica, pais Aruba mester formula un politica cla pa su posicion como accionista den NV di gobierno, basa riba e siguiente punto di partida: uno, Limita su envolvimento den operacion di e compania pa delinea e liñanan grandi di e politica cu mester ser hiba a traves di un strategia of plan di politica; dos, miembronan di e direccion i organo di supervision mester cumpli cu criterio estricto riba experiencia y conocemento pa garantisa un direccion di calidad; tres, e organo di supervision mester controla regularmente si e politica ta den liña cu e strategia- y plannan di politica, y informa accionistanan; cuater, e organo di supervision mester garantisa continuidad, efectividad y eficiencia den operacion di e compania, cu consideracion pa tur stakeholders.
Como referencia pa un politica general di participacion, Raad van Advies ta indica cu e Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2013 di Hulanda por sirbi como modelo.
E Conseho ta resalta cu ta necesario pa e accionista y directiva di e entidadnan publico establece un acuerdo cla riba indicadornan financiero y economico cu cada entidad mester sigui. Nan ta indica cu si e NV’s di gobierno ainda no a haci esaki, nan mester formula un politica specifico pa dividendo y reservanan.
E Conseho ta señala cu siguiendo e modelo di e Jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen di Hulanda, lo ta deseabel pa encarga un rapport anual riba participacion pa ser manda na Parlamento.
Por ultimo, Raad van Advies ta recomenda pa examina si tin posibilidad di cooperacion cu otro pais den Reino Hulandes via un acuerdo interinsular basa riba Articulo 38 di e Statuut.
Specialmente den caso di independisacion di cierto tareanan cu tin un interes comun, comparti conocemento y experiencia por no solamente reduci gasto, si no tambe mehora calidad y eficiencia.