Contraloria General (Algemene Rekenkamer) di Aruba a caba di publica su informe tocante cuenta anual 2019 di gobierno. Cu e no ta na tempo no mester ni argumenta. Pero cuanto no na tempo? Segun ley (Comptabiliteitsverordening) e cuenta anual lo mester ta cla pa bay Staten hunto cu e presupuesto pa e siguiente aña, pa di berdad Staten por aproba presupuesto cu tur dato financiero relevante riba mesa. Es decir, e cuenta anual di 2019 mester tabata disponible hunto cu e presupuesto 2020, loke obviamente no tabata e caso. Y cu e entrega actual, na fin di januari 2025, cuatro aña y mey despues di e fecha corecto, realmente e documento no tin e valor pa cual e ta crea. Claro cu nos por tuma nota di tur loke no a bay bon na 2019, pero esey tabata asina caba den e añanan anterior y muy probablemente tambe den esunnan despues, cu no a ni mira tratamento ainda.
Cu esaki por bisa cu parlamento no por eherce di forma debido e tan famoso ‘budgetrecht’ cu den cualkier discusion tocante supervision financiero ta surgi como lamento di parti di diferente parlamentario, cu ta duna e impresion cu nan no ta ni consciente con e manera di opera di gobernacion ta haci un farsa total di e supuesto ‘derecho’ ey. Pa un parti ta parlamento mes ta carga responsabilidad pa e farsa aprobatorio aki. Manera Rekenkamer ta señala, no pa promer ni ultimo biaha, Staten mes ta permiti e inclusion na ultimo ora di e supuesto deficit di entidadnan manera Serlimar, Arubus, Post Aruba, entre otro, cu mester cubri pa e siguiente aña. E ehercicio ridiculo aki, cu ta tuma lugar sin documentacion debido, por ehemplo e cuenta anual y presupuesto adecua di e entidad tambe, pasobra banda di e deficiencia gubernamental di no produci nan cuenta anual na tempo, a bira custumber cu e entidadnan cu ta ricibi subsidio miyonario tur aña, tampoco mester entrega esey. Claro, si bo mes no ta cumpli, como gobierno, cu ki cara bo ta exigi cumplimento di otro? Nos ta haya straño cu den tur e añanan aki, prensa tampoco ta haci nan trabao, cu un simple pregunta na e entidadnan aki, cu ta legendario pa nan maneho financiero deficiente: Cu ki documentacion a bay Staten pa pidi un x suma di miyones, si bo no tin un administracion drechi di e aña cu a transcuri, te pa bo sa cuanto subsidio bo lo mester e siguiente aña? Un solo bishita na e mandatario en cuestion riba un casual diamars atardi tabata suficiente pa convenc’e di e urgencia, o ta con e cosnan aki ta bay? No por acepta e tipo di ridiculez aki, tampoco di banda di e diferente ministronan encarga cu finanzas, cu ‘cara seco’ a para den sala di parlamento pa sigura tur hende cu si e entidad no haya e suma menciona, “cosnan desastroso lo sucede”. Honestamente, nos ta haya cu Rekenkamer ta keda hopi diplomatico den e forma cu nan ta comenta e comedia parlamentario anual aki. Claro cu nos ta comprende pakico, Staten por ta un circo pero Contraloria no mester ta, nan mester mantene nivel… Pero, nos no mester yega na e conclusion cu ta parlamento mes no ta tuma su derecho pa determina preupuesto di gobierno na serio? Staten no ta eherce e derecho aki anto? Nan ta vota tur aña pa aproba, esey no ta suficiente? Pa bisa berdad, no. Ta necesario pa Staten haya un presupuesto debidamente prepara, no cu asunto aden cu no a keda estableci di forma legitimo. Por ehemplo, Rekenkamer ta haci mencion di e otorgamento di asunto cu no tin un base legal apropia y pa colmo ta constata cu esaki ta un practica di hopi aña caba, mencionando hustamente e caso di e entidadnan estatal referi anteriormente.
Pero nos mester atende tambe e papel cu e organismo di control financiero aki (Rekenkamer) mester tin. Pa cuminza, e ta un entidad reconoci den nos Constitucion como alto colegio di estado y ta di supone cu e merece respet y mas cu esey, e recursonan pa por traha. Pa demasiado tempo a trata e organismo aki como un tipo di estorbo inevitable, cu no mester haya demasiado influencia. Esaki ta logra haciendo dos cos: uno, percura pa nan no tin tur recurso, humano y financiero pa nan por traha debidamente; dos, no duna nan demasiado cos di haci. Mientras cu Contraloria mester ta un entidad cu segun e mesun Constitucion mester por ta encarga cu otro tarea adecuado, ni e cuentanan anual nan ta haya pa trata…, pues pakico nan mester mas staff profesional, toch…? Esaki ta e manera con nos politiconan tin decadas caba ta mina gobernacion drechi den e pais aki, y cada biaha ta logra continua e farsa total aki.
LJMADURO – 06-FEB-2025
Over de jaren heen zijn diverse pogingen gedaan om de processen binnen het financieel beheer zowel centraal op bestuurlijk niveau als decentraal op ministerieel niveau, te verbeteren. Tekortkomingen zijn over de jaren geïdentificeerd en zijn vastgelegd in tal van rapporten. Met de recente nulmetingsonderzoeken van de CAD is de basis voor een nieuw verbeteringstraject gelegd. Er is echter nog een lange weg te gaan. Het lukt nog niet om verbeteringstrajecten ook daadwerkelijk af te ronden. De trajecten worden opgestart maar worden vanwege wijziging in prioritering, beperkte capaciteit en het uitblijven van de nodige druk stilgelegd. Het ontbreekt vooral aan een begin en eindpunt waarbij de insteek is gericht op het verbeteren van onderliggende processen en waarbij de resultaten ook daadwerkelijk worden getoetst, zodat op basis hiervan (tijdig) bijgestuurd kan worden.