E conexion cu e proyecto “Turning the Tide” Aruba Conservation Foundation (ACF) hunto cu partnernan local ScubbleBubbles Foundation, Universidad di Aruba y partner internacional Wageningen University & Research a lansa e documentario ‘Turning the Tide’ na Aruba. Siguiendo e articulo den nos edicion di ayera, den e articulo di awe Rene Henkens di Wageningen University & Research ta elabora tocante e documentario y meta tras di esaki.
Henkens a remarca cu e meta principal di e documentario ta conscientisacion. El a splica cu hende mester sa kico ta pasando cu e mangel- y coralnan y con naturalesa ta mustra, y con e ta afecta y impacta hopi otro hende.
“Bo ta mira den e documentario con pasiona e studiantenan local y e hobennan ta cu naturalesa y con bunita Aruba ainda ta. Esaki ta un manera hopi bon di conscientisacion mi ta kere y mi ta spera e ta habri hende su mente,” el a indica.
El a splica cu aunke e ta bin di Hulanda djis mira e daño cu tin den naturalesa ta haci dolor. P’esey e ta spera cu e documentario, cu ta mustra loke ta pasando specialmente cu e rifnan di coral y e mangelnan, por inspira tur ciudadano pa haci miho y cuida Aruba su naturalesa.
Durante entrevista tambe a toca e punto di e hecho cu cada biaha cu un hotel nobo ser construi, localnan ta perde un pidi di lama. Referiendo specificamente na e situacion cu parasolnan na beach cerca di strandpolitie, Henkens a remarca cu ta tristo mira tur esaki y con e localnan ta esunnan cu na final di dia ta perde.
El a conta cu el a yega di bay Saint Eustatius un di e islanan tambe cu no tin tanto desaroyo di turismo andando, pero e turistanan cu ta bishita e isla, principalmente buceadornan, ta paga hopi mas cu buceadornan cu ta bishita Aruba, pero nan ta bisa cu loke nan gusta di e isla ta e trankilidad y e autenticidad.
“Esey ta loke nan ta buscando. E buceadornan ey no kier bin na un luga manera Aruba por ehempel, nan kier bay un luga special y asina no tin mas tourism pero toch e hendenan riba Eustatius ta gana basta placa riba e cantidad limita di buceador. Berdad ta cantidadnan limita, pero nan ta paga hopi mas,” el a splica.
Na mesun momento Henkens a resalta cu no culpa turismo pa tur cos pasobra e ta trece hopi pa economia. El a splica cu tin dos banda riba e mesun moneda, pero e mester tur mester ta mas sostenibel pasobra na final si destrui e isla, turistanan lo keda leu. “Mester percura pa bo isla keda bunita y ta bira mas bunita cu e ta awor. Mi ta kere cu tin hopi potencial ainda. E ta keda un dushi destinacion pa turistanan,” el a agrega.
El a enfatisa cu desaroyadornan tambe mester comporta nan mes mas responsabel y kisas crea un laso mas fuerte entre e conservacion di naturalesa y turismo y haya un balansa entre nan dos.
Di parti di ACF Giancarlo Nunes, Reasearch Conservation Manager a splica cu aunke e aspecto di balansa ta importante, Aruba ta papiando di balansa pa 10 aña caba y ainda esaki no ta un realidad.
El a sigui splica cu hopi ta pensa cu si nan planta mas den nan cura e ta mescos cu balansa, pero esaki en realidad no ta haci diferencia.
“No tin balansa awor aki. E schommel ta na 90% turismo y 10% naturalesa. Si nos kier un balansa nos mester trece esaki na un 50%-50% por lo menos. Ami lo kier mira un 90% naturalesa 10% turismo, personalmente,” Nunes a enfatisa.
Henkens a splica cu aña pasa nan a haci un estudio riba e cubrimento di tera di Aruba 100 aña pasa y awor. Loke a descubri ta cu urbanisacion a expande 100 biaha, pues tin 100 biaha mas area urbano compara cu 100 aña pasa y awor mita di Aruba ta urbanisa y e ta 50% construi caba.
El a sigui indica cu pa motibo di esaki e parha Patrishi ta funcionalmente extinto, e Prikichi tambe ta pasando temponan hopi dificil y Shoco tambe tin un cantidad di esfuerso di ACF como di ABC pa mantene e populacion di Shoco saludabel. Awor e Lora awor a ser reintroduci y te ainda ta bayendo bon.
El a destaca e esfuerso di ACF pa haya e parhanan aki back den naturalesa, pero a resalta cu e parhanan aki tambe mester di vegetacion nativo y hopi di e matanan nativo aki cabrito ta come nan.
“Mester deshaci di e cabritonan tambe en realidad pasobra e cabritonan aki ta come tur cos. Nan ta come tur e matanan y despues awasero ta bin y e sedimento ta wordo erosiona den e mangel. Pues deshaci di e cabritonan. Mi sa cu e ta un cos cultural pero bo mester cuminsa e discusion aki prome cu ta mucho laat pasobra bo ta perdiendo especie,” el a enfatisa.
Nunes a agrega cu teniendo na cuenta cu ya caba 50% di e tera di Aruba ta construi caba, si construi algo ta pasa over cualkier posibel balansa caba pasobra aworaki e ta na 50% di construccion caba y no a sobra nada pa por tuma over pa mas construccion.
El a indica cu si hende ta traha hardin na nan, pa nan haci esaki cu mata- y palonan nativo y di e forma ey nan ta integra naturalesa den e ambiente construi. Ademas esaki ta bon pa e parha- y barbuletnan pasobra si un persona planta tipo di mata- of palonan cu no ta di Aruba, e parha- y barbuletnan no akinan no conoce e tipo di mata- of palonan ey. Adicionalemnte si planta especienan nativo sobrevivi, ya cu algun ta cerca di extincion of ta extincto caba.
Por ultimo Henkens a recomenda pueblo completo pa bay wak e documentario “Turning the Tide”, disponibel te cu 14 di februari, pa haya mas informacion tocante e situacion di e rifnan di coral y mangelnan, y naturalesa en general y asina bira mas consciente riba e necesidad pa preserva y conserva naturalesa.