Den e edicion aki di nos articulo semanal tocante nos idioma Papiamento, nos ta bay, atrobe, den exploracion di origen di palabra di uso diario, cu ta duna nos un vista inespera di pasado . Por ehemplo, e palabra ‘palabra’ mes. Nos conoce esaki naturalmente como sustantivo, manera tur otro idioma: ‘palabra’ na Spaño, ‘palavra’ na Portugues, ‘woord’ na Hulandes, etc. Pero, nos conoce e palabra tambe como verbo y esaki ta algo no asina comun. Kico e ta significa exactamente? ‘Palabra’ algo ta yega na un acuerdo, acorda algo anto. Nos conoce na otro idioma tambe e forma unda bo ‘ta duna bo palabra’ como un variante, pero nos no a topa cu e palabra mes como verbo. Awor, nos a bin topa cu algo unico, y bunita, di nos idioma? No completamente; nos a bin topa cu e verbo aki, cu exactamente mesun contenido den un vocabulario di e Criol di Guine Bissau. Esaki ta indica cu muy probablemente e verbo ‘palabra’, pronuncia manera na Papiamento tambe (palabrá), por a cruza Atlantico varios siglo pasa, tambe pasobra e ta un palabra basico den cualkier idioma. Mientras e palabra na Guine Bissau lo a bin di e influencia Portugues, pa via di e colonizacion Portugues di e teritorio ey, ta algo tipico cu na Portugues e ta ‘palavra’ y no ‘palabra’. Esey tin su splicacion; gran mayoria di palabra cu na Portugues ta skirbi y pronuncia cu un ‘v’, den e idioma Criol ta cambia pa un ‘b’. Por ehemplo, ‘baka’ (vaca) y ‘bapura’ (evaporea). Esey muy probablemente pasobra e ta resulta mas facil pa pronuncia. Esaki no ta nada straño pasobra nos ta mira e fenomeno ey tambe den Spaño, unda e diferencia entre un ‘v’ y un ‘b’ den pronunciacion ta minimo y pa hopi hende hasta no existente, aunke ta skirbi e ‘v’ keto bay.
Pa completa nos busqueda di origen di palabra, nos ta yega na idioma Latin: ‘parabola’. Esaki tabatin un forma mas vulgariza (‘paraula’) cu tabata significa ‘discurso’ o ‘papia’. E odisea no a termina aki, pasobra e termino ‘parabola’ na Latin tin na su turno su origen den e palabra Griego ‘parabole’, cu nos por traduci como un ‘comparacion’. E dos formanan a haya nan caminda den varios idioma, manera den Ingles y Hulandes, banda di hopi otro, unda un ‘parabole’ o ‘parabool’ ta significa entre otro un cierto curva den matematica. Tambe e por significa un storia, un cuento, unda un comparacion por ta hunga un papel, manera den storia di Biblia tambe.
Di otro banda, e palabra Latin ‘paraula’ ta reconocible ainda, entre otro den Ingles: ‘parole’ cu nos conoce di Ingles como e termino pa libertad condicional di un preso. Na Hulandes tambe e ta existi y ta significa, entre otro, un ‘palabra di reconocimento’, un ‘wachtwoord’, un ‘password’ nos lo bisa awendia den idioma moderno internacional digital cu nos a adopta caba den nos idioma. Originalmente tabata usa esaki tambe den Hulandes pa e liberacion di preso di guera ‘op parool’, es decir cu bo a duna bo palabra di honor di cumpli cu condicion pa bo libertad. Tambe e palabra a keda biba den e conocido corant Hulandes ‘Het Parool’.
Nos tin den nos vocabulario otro palabra cu tin esun origen; esey ta ‘parlamento’. Esaki tin su origen den Latin tambe, di e mesun raiz ‘paraulare’ cu ta significa ‘papia’. A traves di siglonan tabata existi diferente forma, manera parlar, paraular, parabolar, palrar den e transicion di Latin pa Italiano.
Awor, pa bolbe na nos idioma, nos por opta pa yama nos parlamento ‘Papiamento’ anto? E trabao eyden no lo cambia, pasobra e ta e lugar di ‘papia’ y yega na ‘palabra’ asunto. Loke en todo caso ta original di Papiamento ta e sustantivo ‘palabracion’, cu segun nos ta algo di nacemento reciente. Un ‘palabracion’ ta anto un acuerdo, unda a duna ‘palabra’; awor corda di cumpli tambe…