Den nos edicion di e siman aki di nos column tocante nos idioma nacional, atencion pa e fenomeno regularmente presente di palabra o concepto Hulandes pa cual nos, segun nos promer impresion, no tin un traduccion y ta adopta esun Hulandes mes. Esey no ta ningun problema, den un idioma manera di nos, nos ta usa loke ta conveni pa por comunica. E siman aki nos a topa por ehemplo cu e palabra ‘bedlegerig’ cu ta aparece den publicacion relaciona cu e situacion di pacient den nos sistema di cuido medico. Esaki ta principalmente e caso cu persona di edad cu den forma mas o menos permanente ta ‘na cama’. Pero, no ta esey ta exactamente e concepto corecto na Papiamento? Ora nos ta referi na un persona cu ‘a coy cama’ nos ta papiando di un persona cu ta na cama permanentemente: “El a coy cama varios luna pasa caba y ayera el a fayece.” Un anuncio o comentario den e estilo aki nos por tende regularmente den nos comunidad.

Kico nos kier bisa cu e ehemplo aki? Cu hopi biaha, si nos pensa un rato y trata di formula o decribi loke nos tin nos dilanti, nos ta yega hopi leu den haya e contesta cu nos ta busca. Awor, claro cu hende ta liber pa keda usa ‘bedlegerig’, sigur den un ambiente profesional, pero nos tin un equivalente propio pa esey. Naturalmente nos tin otro ehemplo di esaki tambe, cu ta un tiki diferente den e sentido cu nos no ta usa un variante propio di Papiamento, aunke no ta asina dificil pa crea uno. Por ehemplo, nos ta usa e termino ‘belastingaangifte’ tal manera cu e ta, sin recuri na un ‘traduccion’ deriva di Spaño. Nos nunca ta bisa cu nos a bay entrega nos ‘declaracion di impuesto’. Esaki a pesar cu ‘impuesto’ ta den uso regular den otro contexto; como variante Spaño banda di ‘belasting’, tambe pa indica varios tipo specifico di belasting: ‘impuesto di importacion’; ‘impuesto di salario’, etc. E tipo di variacion den uso di un cierto idioma na un momento pa despues recuri na e otro ta loke ta haci nos idioma asina interesante.

‘Di’ o ‘for di’?

Nos ta topa regularmente cu e uso incorecto di ‘for di’ na lugar di simplemente ‘di’. Por ehemplo, si nos bisa: “E persona a fayece for di un stroke,” esey ta incorecto o excesivo, pasobra e forma corecto ta: “E persona a fayece di un stroke.” Pa splica den ki situacion si ta usa ‘for di’, ta bon pa splica su origen. E ‘for’ tin su origen den Portugues (‘fora’), equivalente di ‘fuera’ na Spaño. Fora ta significa na Portugues loke ta keda na exterior, loke cerca nos ta existi tambe: ‘pafo(r). Sin embargo, cerca nos e ‘for’ a haya otro funcion tambe; nos ta usa esaki pa indica algo cu ta similar na ‘desde’ (na Spaño) den sentido fisico y figurativo. Un conocido frase den e Aruba di ayera tabata loke emisora radial tabata usa hopi: “For di nos studionan instala na …., ta transmiti …” Na Spaño e frase lo ta: “Desde nuestros estudios en…” Tambe tin e forma usa den sentido figurativo: “For di tempo cu el a bay studia, e no a bolbe mas.”

Flota o fleta?

Confusion entre palabra cu ta parce mescos na Ingles y Spaño tambe ta hiba nos tin ora na eror evitable. Un ehemplo asina nos a topa recientemente, unda a confundi, aparentemente, entre e palabra ingles ‘fleet’ y e palabra na Spaño ‘flete’. E palabra corecto na Papiamento (y Spaño) ta ‘flota’ y no ‘fleta’; e ultimo aki na Papiamento ta e equivalente di ‘flete’ na Spaño: e cargamento di un barco o tambe e costo di e transporte maritimo di henter e barco o un parti.