Recientemente a yama nos atencion cu un parlamentario a comenta cu porfin e actual ministro di finanzas lo a admiti cu su maneho no ta bon. Naturalmente e mandatario mes lo tin otro opinion y e parti interesante no ta pa compara e dos puntonan di vista, cu di tur manera lo ta diametralmente contrario. Mas bien nos kier enfoca riba e hecho cu casi nunca nos ta mira comentario di parlamentario riba maneho financiero y si acaso esey tuma lugar, ta trata mas tanto di politica general encuanto e tema aki. Loke nos no ta mira, sin embargo, ta critica riba e concretisacion den practica di e maneho, unda a pesar di e esfuerzonan anuncia nos ta keda mira fayo grandi den e procesonan fundamental cu ta relaciona cu dunamento di cuenta financiero na e nivel mas halto.

Asina nos por mira cu supervision financiero di Reino y esun di parlamento di Aruba ta keda manca pa falta di cumplimento cu e requisitonan basico pa mehora e trayectonan cu mester percura pa resolve e problemanan aki. Un di nan ta e trayecto di entrega na tempo di cuenta anual na Contraloria General (Algemene Rekenkamer), pa e organo independiente aki por haci nan trabao. Nos ta bayendo pa 10 aña di supervision financiero y ainda ta acepta como algo ‘normal’ cu ta keda stroba e labor constitucional aki, sin tanto reproche for di banda parlamentario, cu ademas tampoco ta haya e cuentanan pa aproba na tempo. Ta parce cu e problema cronico practicamente no ta molestia casi ningun di nos parlamentarionan. Bo por puntra bo mes pakico nan no ta preocupa; nos ta bolbe riba e punto aki.

E otro poblema di tardanza cu reportahe ta e entrega di e rapport trimestral cu mester ta na CAft, y parlamento, seis siman despues di vencimento di e periodo referi. Nos ta na fin di september y apenas gobierno di Aruba a entrega un rapport, cu mester tabata entrega n mitar di mei, y e segundo rapport programa pa mitar di augustus, no a mira luz di dia ainda…

Nos ta sinti e inclinacion pa no puntra mes ki intencion tin pa mehora e trayectonan aki, pasobra ya nos a tende e lista di lamento cu ta e supuesto contesta varios biaha caba. Sin embargo, cos no por keda asina pa e simple hecho cu e falta di diligencia pa gara e toro aki na su cacho tin consecuencia serio pa e labor di supervision, tanto di Reino Hulandes como di parlamento di Aruba. Pa bisa e cos manera cu e ta, e situacion ta percura pa no por tin supervision na tempo, pues de hecho no tin supervision anto. Awor, claro cu nos mester tene cuidao pa no sugeri cu e ‘falta’ aki ta un politica explicito; nos no tin indicacion di esey. Pero di otro banda, si no tin mehoracion visible den esaki, anto e resultado practico ta cu e beneficiario factual ta e actual gabinete (demisionario) cu no ta haya nan stroba pa comentario fastioso cu ta haci goberna mas incomodo. Pa por duna un evaluacion obhetivo di e asunto aki, ta necesario anto contempla con trabao di e entidadnan di control ta tuma lugar. Pa cuminza, gobierno mes tin falta di e cuadronan profesional pa percura pa e reportahe financiero ta cla na tempo, pa Contraloria y Accountantsdienst por haci nan trabao. Gobierno no por bisa cu cara seco cu no tin recurso, pasobra esey tin suficiente. Un problema fundamental ta e situacion na Centrale Accountantsdienst, cu un tempo tabatin 22 empleado, y awor cu gobernacion a casi duplica, nan no ta yega na 10 persona, segun nos informacion… Con bo kier tin control anto…?

Ta di aprecia cu e mandatario concerni lo a admiti, segun e parlamentario menciona, cu cos no ta anda bon den reportahe financiero. Sin embargo, esey no ta e asunto clave; esey ta: kico tin programa pa kita e obstaculonan menciona di falta di personal? Esey nos no ta tende. Si tabata posible pa haya asistencia di e Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) pa financia personal na Servicio di Impuesto, no tabata posible haya hende pa Departamento di Finanzas y Accountantsdienst? Asina ‘cheap’ Hulanda ta cu su apoyo profesional? Ademas di tur esaki, gobierno ta ‘lastrando pia’ cu percura pa e entidadnan conveni cu ta pertenece na e ‘sector colectivo’ entrega nan cifranan na tempo, tambe pa por yega na un vista real di e total di gasto di personal cu desde 2024 no ta a base di personal di e ministerionan so. Loke ta straño ta cu normalmente tur gobierno tin nan ‘lineanan di mando’ den tur entidad estatal o semi-estatal masha cortico mes, pero ora ta trata di asunto financiero ta surgi e lamento di poco credibilidad cu “ya, nos no por forza nan”.

Pa bolbe awor na e poco interes den parlamento pa controla asunto financiero. Esaki ta algo di tur tempo. E custumber ta asina bon implanta cu casi bo ta kere cu mester por tin un interes mas general den mantene finanzas gubernamental sin berdadero control. Na Hulandes nos conoce e dicho “in troebel water is het goed vissen”; pisca den awa turbio ta resulta mas facil. Tin un interes politico general, cu no ta conta pa cada politico individual, cu bin haya finanzas publico no transparente ta beneficia un gobernacion cu por continua cu practica relaciona cu corupcion y amiguismo, loke no ta cuadra cu control financiero estricto? Aki tin otro pregunta critico cu nos por haci na tur partido politico den campaña, sin distincion. Ken ta contesta?