Nos ta cerca di e momento atrobe unda parlamento di Aruba ta inaugura un aña parlamentario nobo, den e caso aki e ultimo di e periodo di gobernacion aki. Nos no ta bay anticipa aki kico e discurso di Gobernador pa e aña ta bay ta, esey nos lo tende riba e dia ey mes. Loke ta interesante na e momento aki ta, ki punto lo por bin dilanti cu ta bay exigi di e partidonan representa den parlamento un posicion claro, cu tin cierto urgente na e momento aki caba.

Un tema asina ta e discusion cu tin andando tocante e surplus financiero, no solamente di Pais Aruba, sino di e ‘sector colectivo’ defini pa e temponan aki. E definicion di e sector aki, cu tabata cana cu cierto retraso desde e promer momento di e supervision financiero, awor ta tardando ainda pero pa un motibo diferente, esta cu ta trahando riba un propuesta pa ‘harmoniza’ e modelo di sector colectivo pa e tres teritorionan autonomo den Caribe.

En todo caso, a base di e modelo cu ta vigente ainda, colegio di supervision CAft ta trece dilanti, entre otro den su conseho pa cu presupuesto 2025, e asunto di e surplus di e sector colectivo y no di gobernacion so. Specificamente ta puntra con ta para cu e surplus cu tanto AZV como SVb a registra na 2022 y 2023, ya cu esaki segun ley di supervision lo mester por contribui na fondo cu mester ta disponible pa paga debe. CAft ta mustra riba e proyeccion di acumulacion di surplus den AZV y SVb y ta puntra, cu nan razon, kico ta bay ta e disponibilidad di fondo pa yuda baha debe di Pais Aruba. Banda di esey e organismo supervisor tambe ta nota un tendencia den e presupuesto multi-anual unda gobierno ta indica cu den e proximo añanan SVb ta keda haya anualmente un suma considerable na entrada excesivo, mientras SVb mes ta anticipa cu gradualmente nan surplus lo mengua, mirando e gastonan extra cu nan lo topa pa via di enbehecimento di e poblacion. Segun CAft ta menciona, na 2029 SVb ta anticipa di no haya mas di Afl. 4 miyon di surplus. Gobierno ta menciona pa tur e añanan te 2029 un suma di Afl. 51 miyon, un diferencia considerable.

Ademas, si tuma e proyeccion di SVb como punto di salida, esey tin como consecuencia cu na 2029 e sector colectivo lo tin un saldo positivo di solamente 1%, y no e 1,6% cu cual gobierno ta contando. Banda di esaki no tin suficiente claridad con ta para cu e desaroyo financiero na AZV, cu tambe ta anticipa cu lo tin entrada bastante halto den e promer añanan nos dilanti, pero unda tambe e gastonan lo ta bay subiendo segun e grupo di hende di edad ta bira relativamente mas grandi. CAft ta constata cu den e proyecto di ley di presupuesto no ta clarifica kico tin pensa di haci cu e surplusnan pa por usa esakinan pa baha debe.

Nos por imagina cu tin un motibo pakico gobierno di Aruba no a duna contesta ainda. No ta trata di un asunto masha simple tampoco pasobra no ta sin mas gobierno por pasa e surplus aki riba nan cuenta di banco. Kico ta e caso? Na e momento aki tin tres entidad cu ta acumula surplus interesante, ATA, AZV y SVb. E caso di ATA ta bastante simple den e sentido cu su legislacion ta regla cu e beneficio anual ta bay pa gobierno. Pero, por ehemplo SVb su ley no ta provee regla pa un situacion asina y ta regla solamente e traspaso interno di surplus den e asina yama ‘Schommelfonds’, unda un tipo di seguro social por yuda cubri deficit den otro. Determina un cierto exceso di fondo cu por o mester bay pa gobierno no ta regla ningun caminda, asina leu cu nos por mira. E caso di AZV ta similar, aki tin bon regla con gobierno lo mester contribui ora tin deficit, pero caso contrario, no. Pero, siendo esaki asina, pakico e asunto aki no ta bin dilanti den e ambito politico? Ta hustamente aki lo mester tabatin caba un debate solido den parlamento, unda futuro desaroyo den nos comunidad lo mester bin dilanti den tur su hancho, largo y halto. E tema di enbehecimento di poblacion ta toca tambe e acuerdo cu Hulanda encuanto e evaluacion cu mester tuma lugar pa mira si ta necesario of no pa pasa na aumenta edad di pension na 66 aña. Discutiendo e asunto aki muy probablemente e conclusion mester ta cu un parti di e fondonan di reserva aki sigur no por bay pa gobierno paga debe, pasobra nos como pueblo tin un legitimo interes di mantene reserva adecuado den tanto AZV como SVb, en vista di e desaroyo socio-economico di e proximo añanan. Y si nos no ta desea di ta asina iresponsable pa djis tira poco cifra den laira, unda e datonan confiable ta pa nos por huzga kico por o no por, o kico mester sucede en todo caso?

Ta realmente increible cu nos tin un parlamento cu ta dedica tanto tempo na un simple asunto manera e conflicto cu e taxistanan, unda di varios banda ta purba saca beneficio politico electoral di esaki, anto e debate encuanto e rumbo cu e barco estatal lo mester tuma den e proximo añanan, no ta haya atencion. Cu gobierno ta keto nos por comprende, pero no hustifica. Ta di spera anto cu talvez Gobernador por toca e tema aki…?