Na augustus di 2022 un boto cu a drenta di manera ilegal na Aruba cu varios tipo di bestia salvahe a duna inicio na un bunita proyecto, den algun caminda nos por scucha y wak nan na momento cu nan ta bula cerca, akinan nos ta papia di e Lora, unda na januari a logra introduci 25 den naturalesa pero nan ta monitoria 17 so.

Den un conversacion cu Natasha Silva, ken ta fungi como Chief Conservation Officer di Aruba Conservation Foundation (ACF) el a conta na Bon Dia Aruba cu e boto aki a yega Aruba cu macaco, colebra y 33 lora chikito, te ainda nan no tin conocemento di na unda specificamente e loranan a bin, posiblemente di Venezuela.

E 33 parha aki a bin de condicionnan deplorabel, den e proceso di e rescate segun Silva a expresa, algun di nan a muri par di dia despues y a logra salba 25 di nan, e mesun 25 cu a logra reintroduci na januari di e aña aki.

“Nan ta bayendo super bon,” mas di loke nan a spera, nan a cuminsa wak si nan ta formando pareha of nan ta “hunga cu otro” pero nan no por reproduci te cu ora nan tin 4 pa 5 aña, awor nan ta bay haci dos aña segun Silva a bisa.

Loke nan ta mira ta cu Lora ta bestianan inteligente cu tin basta tempo pa nan desaroya cierto manera di comportacion, nan mester siña nan mes pa motibo cu na Aruba no tin Loranan adulto cu por a siña nan, esaki ta e prome poblacion den naturalesa for di momento cu nan bira un especie den extincion, ta Loranan cu ta teenager.

Nan ta traha conhuntamente cu personal specialisa den esaki, manera World Parrot Trust unda aworaki un boluntario a bin Aruba for di Mexico pa yuda nan cu e Loranan y Stichting Vogelpark Avifauna e cual tin hopi experiencia cu proyectonan asina.

Pa por monitoria nan, tan tin un especie di banchi y no chip, pa motibo cu chip ta algo hopi cientifico pa haci y algo por bay robes segun loke Silva ta indica. “Cu e grupo aki nos a bisa cu nos no ta bay chip nan, si nos ta chip nan, bo mester gara nan of mester ta hopi cerca di nan pa bo por pone chip y ta usa un aparato pa haci esey. Pa nos haci esaki y laga nan den naturalesa ta hopi dificil, e Loranan aki tin un banchi of renchi cu un number y cu color, asina cada Lora tin su mesun number y su color.”

Ademas, a informa cu nan tin personal boluntario cu ta sigui nan pa haya sa unda e Loranan ta y kico nan ta haci “te cu awor mes, nan ta keda mas o menos den areanan protegi,” sin duna detaye unda precies nan por ta pa hendenan no bay busca nan y por pone nan den peliger.

Tin caso di hende cu a wak nan y ta acerca pa gara nan caminda nan a perde 8, nan no tin mas bista riba 8 for di januari ora nan a haci e re-introduccion den tres fase. Den e prome fase nan tabatin e mal suerte cu un otro parha yama “Falki peregrino” a bay riba e Loranan na mesun momento cu nan a libera e Loranan. Aunke nan no a mira cu el a logra gara nan.

Falki Peregrino ta un parha cazador cu ta gara otro parhanan, nan ta reconoci como e parhanan mas lihe na mundo cu por desplasa nan mes den un velocidad di casi 320 kilometer pa ora.

Awor cu e grupo cu nan tin den libertad, Silva a comenta cu nan ta wak con e Loranan ta desaroya cu e menasanan cu tin na Aruba, un di nan ta e Falki Peregrino cu a logra nan extincion 60 aña pasa, awor ta existi un menasa nobo e cual ta e Boa. Sinembargo Boa no ta nan preocupacion di mas grandi sino hendenan cu por gara nan loke probablemente a sucede cu e otro 8 cu a perde.

“Hendenan ta e menasa mas grandi, nan por dal e Loranan cu algo, por ta un auto si nan ta wak riba caminda y e Loranan no sa con pa reacciona cu trafico, pa hopi parha e ta dificil ora un auto ta biniendo pa nan sa con lihe nan tin cu hala na banda na tempo y tin biaha esey ta bay fout. Mester ta cauteloso den trafico ora ta wak un Lora riba caminda,” Silva a menciona.

Mascotanan cu ta den naturalesa ehemplo pushi y cacho tambe ta menasa, ora e Loranan ta bishita e curanan di e cas, mester percura pa e pushi of cacho no gara nan “nos ta spera e hende por tin compasion ora e Lora come fruta di e mata di fruta tambe.”

Na e momentonan aki nan ta haya rapport di personanan cu a sigura di wak diferente Lora na varios parti di Aruba por ehemplo, melding for Savaneta, for di Balashi, Wayaca, Palm Beach cu a wak Lora, e unico especie cu Aruba Conservation Foundation a introduci cu ta forma parti di Naturalesa di Aruba. Tambe tin rapport di otro Loranan pero ta mascotanan exotico cu a scapa of hendenan mes a libera nan.

E perspectiva di e proyecto ta cu nan lo sigui monitoria e grupo di Loranan aki y wak con nan ta envolve y desaroya, ademas nan ta bezig cu Boneiro pa wak si nan ta haya otro Loranan pa complementa e grupo aki. Tambe nan ta bin papiando cu un zoologico na Hulanda pa wak si nan kier haci un programa na Aruba pa nan por produci y introduci Loranan na Aruba.

Aruba Conservation Foundation ta pidi na comunidad pa na momento di wak un Lora reporta esey na e siguiente number di Whatsapp: 592.4476. Den e mensahe por indica e bario of e area na unda a wak e Lora, por manda un GPS location y si ta posibel un potret, teniendo un distancia considerabel, esey tambe por yuda mas miho.

Por tin hende cu ta confundi e Lora cu e Prikichi, pero nan ta diferente. E Lora ta mas grandi pero tin un rabo chikito y e Prikichi tin un rabo mas largo.